wat gaat er mis ?
home
augustus 2024
Langs de beken werden vanaf 1600 papiermolens gebouwd, met name in Heelsum, Renkum en Oosterbeek. Naast de landbouw was de papierfabricage van belang.
1912
"De Economische Crisis.Goedkoope woningbouw.
Tusschen Heelsum en Bennekom wil men een tuindorp gaan stichten in een aan natuurschoon rijke streek. Toch is niet juist daarom dit terrein uitgekozen, meldt de „N. R. Ct.”. Integendeel, bellende deskundigen zijn te voren over de terreingesteldheid geraadpleegd. Er zijn grondstoffen aanwezig, die de gelegenheid zullen scheppen om hier een goedkoope woningbouw te kunnen tot stand brengen. De bodem is onuitputtelijk rijk aan grind en scherp zand. Dit laatste is geheel vrij van leem en daardoor bij uitstek geschikt voor beton, dat men zich voorstelt met de ter plaatse aanwezige bestanddeelen te vervaardigen. Deskundigen op dat gebied, als dr. Sanders, te Amsterdam; prof. Visser, te Delf; kapitein Scharroo e. a„ hebben de grondstoffen onderzocht en geconstateerd, dat Inderdaad dit materiaal voor beton-fabricage uitstekend geschikt is.
Ingezonden Stukken
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.) Renkum—Doorwerth.
"M. de R. Mag ik als voorstander van de vereeniging Renkum—Doorwerth ook een plaatsje in uw blad vragen? Bij voorbaat mijn dank. Wij, Antirevolutionairen, zetten ons al schrap, wanneer er maar van annexatie of iets dergelijks gerept wordt. En terecht. In veel gevallen wordt er ook maar samengevoegd, wat èn historisch, èn sociaal niet bij elkaar past. "t Ging mij in ’t eerst ook zoo, toen in de bladen het bericht de ronde deed, dat de Ged. Staten van Gelderland ’t oordeel van de respectievelijke burgemeesters hadden gevraagd aangaande de vereeniging van Rcnkum en Doorwerth. Toen ik evenwel deze kwestie eens onderzocht en er over nagedacht had, moest ik, hoewel met tegenzin mijn opini wijzigen, zoodat ik nu niet anders kan zeggen, dan dat de vereeniging, of althans een zeer nauwe federatie van Renkum en D door den drang der omstandigheden geeischt wordt.Laat ik eerst eens de principieele zijde van deze vereeniging bezien. Onze partij verzet zich voornamelijk tegen vereeniging wanneer de gemeenten een verschillend historisch karakter vertoonen; 2e als ze sociaal te veel verschillen. Een stadsgemeente en een dorp b.v. vertoonen meestal een heel verschillend hist. karakter; een zeeplaats en een landbouwdorp behooren sociaal niet bij elkaar. Deze beide argumenten kunnen tegen de vereeniging van Renkum en D. niet worden aangevoerd. Zooals de lezers misschien zullen weten, dringt de gemeente D., inden vorm vaneen driehoek van ’t Zuiden af in de gemeente Renkum De basis van den driehoek wordt gevormd door den Rijn, ten Westen van ’t eene been ligt een deel van Renkum met het dorp Renkum en een groot gedeelte van Heelsum; ten Oosten van ’t andere been ligt (in de gem. Renkum) Oosterbeek, terwijl aan den top Wolfheze ligt, voor een zeer groot gedeelte in D. Hier zijnde deelen der gem. D. dooreen strook grond, op een enkele plaats van slechts 25 M. breedte, verbonden. Nu zijn Wolfheze en Heveadorp geheel nieuwe dorpen, wier bevolking evengoed bij Renkum als bij D. past. In het eigenlijke D. wonen misschien een tiental gezinnen met een oorspronkelijk Doorwertsch type. Sociaal is er absoluut ook geen verschil. Natuurlijk behoeft men daarom nog niet tot vereeniging over te gaan. Er moeten andere redenen zijn, die Ged. Staten er toe brachten, om op saamvoeging aan te sturen.
Doch deze menschen moeten salarissen hebben, die de krachten vaneen kleine gemeente te boven gaan. Dus neemt men iemand van minder bekwaamheid, èn ieder lezer kan wel nagaan, wat een last dit veroorzaakt voor allen, die met zoo iemand moeten samenwerken. Een kleine gemeente kan alleen niet voldoende zorgen voor politietoezicht, voor verlichting, voor de brandweer, voor woningbouw, voor goede wegen, e.d. Ze werken dan ook dikwijls federatief samen. ’t Zou me dan ook aangenamer zijn, als dit tusschen Renkum en D. mogelijk was. leder die de geschiedenis van D. inde laatste jaren van nabij heeft nagegaan, zal wel tot de conclusie komen, dat van zoo’n federatie met D niets komt. D. heeft al zoo lang met steun van Renkum bestaan (en dat is goedkoop), dat het niet licht deze voordeelen prijs geeft. In geval van nood springt Renkum toch bij. Zoo is er b.v. maar een politie-agent. Breekt er een patiënt los op Wolfheze, of is er een lastige arrestant, dan springt de politie van Renkum bij. Straatverlichting is er niet. De weinige lantaarns die er nog zijn moeten in den kelder van den veldwachter staan, omdat, zooals mii verzekerd werd, “voor ƒ 5 geen lantaarnopsteker te krijgen was”. Aan woningbouw doet D. niets. De werklui aan de fabriek te Heelsum (Doorwertsch gedeelte) wonen voor verreweg het grootste deel in Renkum Breekt er brand uit, dan kan Renkum blusschen, want een brandspuit is er niet. De wegen verkeeren in treurigen toestand. De weg van Heelsum naar Wolfheze is onbegaanbaar, de Doorwerthsche straatweg dito. De overige wegen zijn ook of te smal of vrij slecht. Nu weet ik wel, dat dit allemaal particuliere wegen zijn, doch, “waar een wil is, is een weg”. Met goeden wil ware hier heel wat op te knappen. Ik weet wel, dat de bewoners van D. wat meer belasting zouden moeten betalen, doch dan bereikt men ook het resultaat, dat de hinderlijke gcdeeldheid, die een belemmering vormt voor de ontwikkeling van de heele streek, verdwijnt en zal, wat in de praktijk des levens tot een is ineengegroeid, ook naar den vorm een worden. Gezien de verwaarloozing van D., zal de vereeniging financieel voor beide gemeenten geen voor- of nadeel aanhrengen: de meerdere belasting van D. zal wel zoowat geheel voor D. gebruikt moeten worden. We zullen evenwel een gezond, krachtige gemeentelijk leven krijgen.
Heelsum. Van Buuren."
De heer J.J. van Buuren was destijd het hoofd van de Limburg Stirum school in Heelsum
"Gemeenteraad van Renkum. De concessie voor de tram Oosterbeek-Laag—Doorwerth verleend. — Finantieele deelneming van de gemeente. Renkum, 16 Maart. De Gemeenteraad kwam heden, onder voorzitterschap van den Burgemeester, den heer J. v. d. Molen, in de raadzaal alhier bijeen. In de eerste plaats was aan de orde de installatie van het nieuwbenoemde lid, den heer Koenders te Renkum, die na aflegging van de voorgeschreven eeden, na een woord van gelukwensch van den voorzitter, zitting nam. De tram Oosterbeek-laag—Doorwerth. Vervolgens werden behandeld de voorstellen van B. en W. tot het verleenen van concessie aan de N. V. Tramweg-Maatschappij Oosterbeek-Laag—Doorwerth, voor den aanleg van een tramlijn over gemeentewegen, tot aankoop van strooken gronds ter verbreeding van wegen door de gemeente en deelneming der gemeente in het aandeelen-kapitaal. De voorstellen strekken om concessie te verleenen voor den aanleg van een electrischen tramweg over den Benedendorpsweg, Grindweg en Ouden Oosterbeekschen weg, tot deelneming in het aandeelenkapitaal der maatschappij voor ƒ 50.000, om te besluiten een crediet toe te staan van ƒ24.000 voor verbreeding van Grindweg en Benedendorpsweg en om in beginsel te besluiten tot verbreeding van den Ouden Oosterbeekschen weg aan de Noordzijde. De heer Wolzak verklaart zich voorstander van een tram door het Benedendorp. Het is de vraag of de gemeente het gevraagde financieele offer moet bréngen. In het Benedendorp is men die meening niet zoo algemeen toegedaan en daardoor is sp] gaan twijfelen. Spr. meent uit de hooge prijzen, welke gevraagd worden voor het afstaan van gronden ten behoeve van de tramlijn, de conclusie te mogen trekken, dat men in het Benedendorp het belang nog niet zoo inziet. De grond had anders gratis of althans tegen lagen prijs moeten worden aangeboden. Spr. meent, dat nog niet vast staat hoe het gaat met de gronden, noodig voor de tramlijn bij de Westerbouwing, en van den heer van Holthe tot Echten. Moet de ƒ 50.000, welke de Gemeente in het aandeelenkapitaal stort, worden beschouwd als geld, geworpen in den Rijn? Zal men later bij de Gemeente om meer geld komen? Tenslotte zal de exploitatie grootendeels door de Arnhemsche Gemeentetram geschieden. Arnhem zal kunnen vragen wat het wil; zal Arnhem nu mooi weer gaan spelen van het geld van de Gemeente? Voorts vraagt spr. of het gewenscht is, dat er een kruising komt bij Grindweg en Rijksweg. De helling is daar sterk en de kans op ongelukken groot.
De heer Materman kan zich met de voorstellen wel vereenigen, maar hij meent, dat het zitting nemen van den Burgemeester ambtshalve in het bestuur der tram te vroeg plaats vond. Deze staat nu in den Raad niet vrij tegenover de plannen.
De heer Rijks meent, dat de kwestie van de wegenverharding gescheiden had moeten worden behandeld van de tramplannen. Overigens is spr. van oordeel, dat het gunstige aanbod, dat thans gedaan wordt, met beide handen moet worden aangegrepen. Feitelijk had de aanleg van deze tramlijn reeds 30 jaren eerder moeten geschieden. De heer Beelaerts van Blokland zegt, dat hij meer zou hebben toegejuicht een lijn van Westerbouwing door het Benedendorp langs Station-Oosterbeek-Laag naar de Klingelbeek, waar zij bij het Arnhemsche tramnet aansluit. Is dit plan geheel ter zijde gesteld? Spr. meent, dat de levensvatbaarheid van de lijn in een groot aantal jaren te betwijfelen valt. De lijn loopt te Doorwerth dood in het hakhout en men kan voorspellen, dat van rentabiliteit geen kwestie kan zijn in een lange reeks van jaren. Spr. is evenwel tot de conclusie gekomen, dat, waar een andere verbinding niet mogelijk is, het beter is een half ei dan een leege dop te nemen, maar hij vreest dat het voor de gemeente een duur eitje kan worden. Spr. kan zich ten slotte met de voorstellen vereenigen, waar het hier in ieder geval een toekomstig gemeentebelang geldt. De heer Beuker is van meening, dat de tramlijn een groot voordeel voor de gemeente is, maar het teere punt is de deelneming in het aandeelenkapitaal met ƒ50.000. Is het aandeelenkapitaal voor den aanleg groot genoeg, zoodat niet over een half jaar wederom geld gevraagd wordt? De heer v. d. Berg meent, dat de gemeente vóór had kunnen gaan in de verbreeding van de wegen. De vraag is of de gemeente er thans met ƒ 50.000 af is. Voorts meent spr., dat het mogelijk is om het natuurschoon van den Ouden Oosterbeekschen weg te behouden, zonder tot verbreeding over te gaan. De wethouder Dr. Haverkorn van Rijs e w ij k brengt in herinnering, dat, zoolang hij lid van den Raad is, voortdurend over de noodzakelijkheid van den aanleg van een tram naar het benedendorp is gesproken. Er zijn verschillende denkbeelden geweest; een van de eerste was een lijn langs de Klingelbeek. Dit denkbeeld is verlaten, omdat de verbinding tusschen Beneden- en Bovendorp daardoor ter zijde werd gelaten. Het thans ontworpen traject is het eenig mogelijke, afgezien van de omstandigheid, wie het kapitaal fourneert. Spr. brengt lof aan den Voorzitter voor het entameeren van het tramvraagstuk. Naar aanleidng van de geopperde bezwaren, wijst spr. er op, dat men vergeet de veranderingen, welke in de gemeente plaats hadden. De Hevea-fabrieken waarborgen een groot vervoer. Dit vervoer wordt dan tevens afgeleid van de eigen bezittingen der gemeente, waar het veel hinder veroorzaakt. Dit vervoer zal een deel van de bedrijfskosten dekken, al wordt niet gezegd, dat winst wordt gemaakt. Na alle ervaringen, welke spr. had, is hij van meening, dat, als men thans niet een besluit neemt, het nooit zal geschieden. Met het aandeelenkapitaal is de exploitatie gedekt. Wanneer er verlies wordt geleden, treedt de gemeente op als gewoon aandeelhouder en deelt in het verlies. Er is evenwel slechts een gering vervoer noodig om een sluitende rekening te maken. Men heeft beweerd, dat de tramlijn aanleiding zal geven tot een uittocht van Oosterbeek naar Arnhem. Spr. meent daarentegen, dat zij zal brengen een intocht van Arnhemmers in Oosterbeek. De heer Koenders maakt bezwaren tegen het deelnemen in het aandeelenkapitaal. Hij meent, dat men zich moet beperken tot het verleenen van concessie en tot het verbreeden van de wegen. Van de tramlijn zal Arnhem de vruchten plukken en de lasten komen ten bate van de inwoners van de gemeente Renkum. De Voorzitter, de voorstellen verdedigend, merkt op, dat de wenschelijkheid van een tram naar het Benedendorp lang is gekoesterd door allen, die de geografische gesteldheid der gemeente kennen. Daarbij zijn thans andere belanghebbenden geïnteresseerd bij de tram, o.a. eigenaren van gronden en de Rubberfabrieken op de Duno.
Uit de Provincie. Vereeniging van de gemeenten Renkum en Doorwerth.
"Door de Regeering is een wetsontwerp ingediend voor vereeniging van de gemeenten Renkum en Doorwerth. In de Memorie van Toelichting deelt de Regeering o. a. het volgende mede: De gemeente Doorwerth (groot 1585 H.A. met pl.m. 1900 inwoners) deelt door haar wigvormige ligging tusschen het gebied van Renkum deze laatste gemeente (groot 3031 H.A., met ruim 12.000 inwoners) in twee nagenoeg gelijke deelen, die over een strook van slechts eenige meters aan elkander sluiten. Geografisch maakt de bestaande grenslijn Doorwerth tot een ingesloten onderdeel van Renkum. Administratief vormt zij een belemmering voor de natuurlijke uitbreiding van de dorpen Oosterbeek, Renkum, Heelsum, Doorwerth en Heveadorp,alsmede voor hun ontwikkeling tot een organisch geheel. De Rijksstraatweg Arnhem—Utrecht, de hoofdverbinding tusschen de dorpen Renkum en Oosterbeek der gemeente Renkum, loopt over het gebied van de gemeente Doorwerth door het dorp Heelsum. Voorts is een afgerond stelsel van hoofdverkeerswegen tusschen de kommen der gemeente Renkum, ontworpen in verband met het gemeentelijk uitbreidingsplan, alleen tot uitvoering te brengen, indien die wegen getrokken worden over het gebied van Doorwerth door haar kommen Heelsum, Doorwerth en het Heveadorp. Naast dien abnormalen toestand met betrekking tot dit punt, geldt als bezwaar tegen de tegenwoordige grens tusschen de beide gemeenten de vestiging van groot-industrie op het grondgebied van Doorwerth, voornamelijk van het bedrijf der rubberfabriek „Hevea". De talrijke employé's en werklieden der fabriek, die te Renkum een woning koopen of aldaar er een zoeken, verergeren den woningnood in die gemeente en brengen aanzienlijke uitgaven ter zake van woningbouw te haren laste. Dergelijke mogelijkheid, zij het op kleiner schaal, is ontstaan door een papierfabriek in Heelsum (gemeente Doorwerth) bij de grens van Renkum. Bovendien valt nog te wijzen op de ligging van het dorp Heelsum, gedeeltelijk onder Doorwerth en anderdeels op het gebied van Renkum, tot nabij het dorp Renkum. Uit administratief oogpunt zoowel als in het belang van behoorlijk politietoezicht, eischt deze toestand dringend voorziening. Bezwaren van soortgelijken aard doen zich voor met betrekking tot het krankzinnigengesticht „Wolfheze", dat zich eveneens uitstrekt over het gebied der beide gemeenten.
Voor samenvoeging pleit verder het feit, dat de dorpen Oosterbeek, Renkum en Heelsum in verband met het natuurschoon der streek voor een groot deel hun welvaren te danken hebben aan het vreemdelingenverkeer en de vestiging op eigen landgoederen. Komt, dat ter bevordering van een en ander de gemeente Renkum zich belangrijke uitgaven getroost o. a. door aankoop van landgoederen, voor gas- en waterleiding, electrisch bedrijf, enz., waarvan ook de bewoners van Doorwerth profiteeren. De Raad van Renkum sprak zich op voormelde gronden z. h. s. uit ten gunste van de samenvoeging. De commissie uit de ingezetenen verklaarde zich vóór met 8 tegen 4 stemmen. De tegenstemmers zijn van oordeel, dat Renkum voor zijn ontwikkeling het gebied van Doorwerth niet behoeft en dat de samenvoeging zal leiden tot verhooging van belasting. Op gelijke gronden verklaarden de Raad en de commissie uit de ingezetenen van Doorwerth zich tegen de vereeniging. De regeering is van meening, dat de aangevoerde bezwaren geen voldoende gewicht in de schaal leggen tegenover de mogelijkheid, welke samenvoeging van beide gemeenten voor haar ontwikkeling en haar bloei opent. Die samenvoeging zal de dorpen Oosterbeek, Doorwerth, Heelsum, Heveadorp en Renkum organiseeren tot een krachtig natuurlijk geheel, dat dank zij zijn bevoorrechte ligging, geacht kan worden voorbestemd te zijn voor groei tot een gemeente van beteekenis, mede door verdere ontwikkeling van de industrie en de uitvoering van tram, trein- en havenplannen".
"Renkum en omgeving. Te Renkum is opgericht de N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Bouwterreinen te Doorwerth, die de hand heeft weten te leggen op 220 Hectaren van het prachtig terrein,dat vroeger bezit was van jhr. Van Brakell, en dat in de omgeving ligt van den bekenden Italiaanschen weg. Dit terrein wordt thans op echt Amerikaansche wijze geëxploiteerd en daarmee is een werk aangevangen, dat van groot belang is voor de geheele omgeving en de ontwikkeling van Renkum ten zeerste zal bevorderen. Onder leiding van den directeur der maatschappij, den heer T. H. Peck, is reeds een watertoren gebouwd en zijn wegen aangelegd met een breedte van 15 meter, die een totale lengte hebben van ongeveer 20 K.M.
Een provinciaal plan uit 1922. Naast het doortrekken van de Fonteinallee, nog een leuke, over de Keijenbergseweg, Quadenoord, Reemst naar Schaarsbergen. Of het opnieuw in gebruik nemen van de Heer straet. Hier ziet u slechts een uitsnede. De rondweg in Renkum doortrekken bij Oranje Nassau Oord. Klik voor het gehele provinciale plan op de kaart.
Uit het Streekplan voor Arnhem en omgeving. Door Architectenbureau Schaap uit 1922- 1942 en vandaar dat er alvast te bebouwen kavels zijn aangegeven. De Bennekomseweg en de Utrechtseweg van Heelsum naar Oosterbeek, helemaal volbouwen. Klik op de prent voor het origineel bij het Gelders Archief. Dit is een uitsnede. En kijk eens naar de geplande wegen, de stippellijnen.
Gemeente Renkum: uitbreidingsplan, januari 1926
Ook hier de gedeeltelijk nieuwe doorgaande weg langs de Nederrijn. Dit was geen gemeentelijk beleid, doch werd ingegeven door de provincie. Het zou een meer doorgetrokken weg worden, van Arnhem, over de Benedendorpsweg in Oosterbeek, over de Fonteinallee in Doorwerth en dan over de Noordberg door het beekdal en achter de Groeneweg, Molenweg en Leeuwenstraat langs. Zeg maar over de Kloosterkampweg in Renkum. En dan aansluiten op de huidige N225 naar Wageningen. Ga eens kijken op de Kloosterkampweg in Renkum. Het zuidelijk gedeelte is nog steeds een ALLEE!
Een onderdeel van het Streekplan Arnhem en omgeving; Beschrijving: projectie van de doortrekking van de Groeneweg te Renkum over de Noordberg naar Kievitsdel te Doorwerth. Of te wel, de Fonteinallee wordt een doorgaande weg. Ook de huidige N225 is later voor een gedeelte zo uitgevoerd. Gemeente Renkum rond 1940. Soms duurt het 30 jaar. Ligt de huidige N225 iets anders? Ja, de Groeneweg is geen eindpunt. Maar de Melkdam en de Bokkedijk.
Plan voor uitbreiding voor de dorpen Heelsum en Renkum 1943. De uitbreidingen zelf kan ik niet terug vinden, en waarschijnlijk zijn de plannen door de oorlogsschade sept 44 - april 45 ingehaald.
Volgens de kaart hiernaast gelegen in de buurt van de Prins Bernhardlaan en de Mariënbergweg in Oosterbeek.
?????
Een ontwikkelingsplan uit 1951, bijgewerkt in 1958. Geel gearceerd de locaties waar gebouwd gaat worden. Hoe er gebouwd gaat worden is zo niet terug te vinden. Het tracé van de veel latere N225 klopt hier al heel aardig, onder Heelsum. De sociale woningbouw in Doorwerth staat er op en gelukkig zijn de ontwikkelingplannen voor de Sonnenberg en omgeving niet uitgevoerd.
Een uitsnede van een ontwikkelingsplan van de provincie Gelderland uit 1986. Ook hier wordt de Fonteinallee nog als een belangrijke doorgaande weg gezien. De te ontwikkelen A50 staat er op. Ernstiger Wageningen tot aan de Neder Rijn volbouwen. De landingszone van de Airborne bij Renkum Heelsum volbouwen. Zal wel niet meer nodig zijn.
Betekenis: rode vierkantjes = villa terein (geen sociale woningbouw) Geld verdienen mag, over de rug van .....
paarse vierhoeken = bestaand of uitbreiden industrie
Brieven uit Oosterbeek; Oosterbeek en Renkum.
"Wanneer men over het grijs verleden van een dorp gaat schrijven, dan is men, wat bron betreft, hoofdzakelijk aangewezen op de archieven van nabijgelegen kasteelen en op de verhalen, die in den loop der eeuwen zijn overgeleverd, al of niet doorweven met legenden en fantasie. Nu wil het, dat van de archieven van het kasteel in de nabijheid van Oosterbeek en Renkum, n.l. Doorwerth, door de branden, die de burcht in de vorige eeuwen hebben geteisterd, veel verloren is gegaan. Van de vroegste geschiedenis van beide genoemde dorpen zijn dan ook weinig officieële gegevens bekend. Het gebied, dat wij thans kennen als het dorp Oosterbeek werd reeds in het jaar 834 in een oorkonde aangeduid als Ostbac, een heerlijk bezit van zekeren Wibrecht, die een nakomeling was van den Saksischen hertog Wittekind. In de 13e eeuw behoorde het als vrij goed aan de graven van Gelre. Een oorkonde van 1343 vermeldt de overdracht van het halve gericht van Oosterbeek door Frederik heer van Baer aan hertog Reinoud II. Het tegenwoordige wapen van de gemeente Renkum herinnert nog aan dezen vroegsten tijd. Het Saksische ros in het wapen moet n.l. in verband worden gebracht met Wittekind en de roode balk op het gouden veld met de heeren van Baer. De kern van Oosterbeek bevond zich nog tot in de vorige eeuw in het Benedendorp om de Hervormde kerk aldaar. Aan de beek die daar stroomt, ontleent het dorp zijn naam. Eerst toen de groote grondbezittingen in het Noorden werden verkaveld heeft de kern van Oosterbeek zich verplaatst naar de omgeving van den Utrechtschen straatweg.
Brieven uit Oosterbeek; Natuurschoon en vreemdelingenseizoen
"In een reeks brieven hebben wij uitvoerig de rijke historie van Oosterbeek en omgeving, van gebouwen en landgoederen, in het licht gesteld. In die historische beschouwingen, vooral in die handelende over de groote landgoederen waarmede de omgeving zoo rijk is bedeeld, wezen wij meerdere malen op een factor, die veel meer nog dan de historie, de gemeente Renkum en in het bijzonder het dorp Oosterbeek, alom in den lande en zelfs ver buiten de grenzen, bekendheid heeft doen verwerven. Die factor Is — men zal het reeds hebben verondersteld —; het natuurschoon.
Juist nu in de periode waarin de zon alles wat gedurende den achter ons liggenden winter schijndood is geweest, weer tot nieuw leven roept, nu over enkele maanden het seizoen van vacanties, van reizen en trekken weer aanbreekt, staat dat natuurschoon meer in het middelpunt van de belangstelling dan op welk ander tijdstip ook. Zeer begrijpelijk is dat want met het natuurschoon staat of valt het dorp Oosterbeek met zijn naaste omgeving. Velen toch worden door den rijkdom die de natuur ten toon spreidt, in de zomermaanden naar hier getrokken, ten voordeele van het hötel- en pensionwezen. Anderen hebben zich door de aanwezigheid van bosch en heide, blijvend in de omstreken gevestigd. Zoo heeft Oosterbeek en trouwens de geheele gemeente Renkum zich in de laatste jaren geweldig uitgebreid. Thans beleven wij echter abnormaal slechte tijdsomstandigheden. Op allerlei gebied moet men zijn uitgaven inkrimpen en dan komen in de eerste plaats de genoegens waaronder dan heel vaak de vacantie-uitstapjes gerekend moeten worden, in aanmerking. < De minder rooskleurige toestand waarin op het oogenblik hötel- en pensionwezen verkeeren, moet dus voornamelijk worden geweten aan de heerschende economische crisis, die op ieder bedrijf haar funesten invloed heeft doen gelden Wanneer echter iemands zaken niet voor den wind gaan, vraagt hij zich — onverschillig wat daarvan de oorzaak is — bovendien af: „heb ik daar zelf misschien ook schuld aan". En dat is volkomen begrijpelijk. Zoo gebeurt het ook in Oosterbeek.
Verschenen is het prospectus met afbeeldingen van de Stichting „Kievitsdel" te Heelsum. Deze stichting heeft het huis en park „Kievitsdel" aangekocht met de bedoeling een villapark te stichten voor oudere echtparen. Het wijkt af van inrichtingen als Mooiland, Avondrust enz. Ieder echtpaar bewoont een klein villa'tje, bevattende woonkamer, slaapkamer, bad, keuken. Deze villa'tjes, 50 in getal, zijn gedacht rond het bestaande, doch te verbouwen hoofdgebouw, dat als centraal punt moet beschouwd worden. Van uit dit hoofdgebouw, waarin de keukens zijn, het personeel woont, waar gelegenheid is voor recreatie en voor logé's van bezoekers, worden alle bewoners verzorgd. Elke villa is telephonisch met het hoofdgebouw verbonden. De bedoeling is een gecentraliseerde verzorging der bewoners met behoud van hun eigen home en vrijheid. De villa'tjes liggen dicht bijeen in het prachtige park, met eigen tuintje en terras. De zeer landelijk gehouden architectuur wordt verzorgd door den architect H. W. Wesselink te Oosterbeek. Licht en intimiteit zijn de hoofdkenmerken. De parkaanleg, die gedacht is als onderlinge verbinding van villa's met hoofdgebouw, is opgedragen aan den landschapsarchitect John Bergmans te Oisterwijk. Het ontwerp van beide architecten geeft blijk van een verrassende eenheid in de conceptie von het geheele plan. Voor deze gemeente is het te hopen, dat dit uniëke plan geheel tot uitvoering kan komen. De directie is gevestigd te Doorwerth. Uit de Arnhemsche courant 23-10-1939
Plannen uit 1940, bebouwing van de bossen tussen de Schaapsdrift en de Keijenberg. De Hogenkampseweg is geheel onder rechts te zien, van de rotonde naar de Bennekomseweg is de Schaapsdrift. Tegenwoordig nog steeds een zandpad - fietspad. Staatbosbeheer heeft een weg rond 2015 niet aangelegd maar wel zichtbaar gemaakt in het bos. Zo ziet dit pad er in 2022 uit:
De opname is gemaakte vanaf de Bennekomseweg richting het zuiden. Naar het noorden is het pad ook zichtbaar.
Schets voor een haven in Oosterbeek, plan uit 1940. De Weverstraat is nog niet verhuisd en komt uit bok de Oude Kerk, naast de haven
Wederopbouwplan voor Renkum
"De plannen voor den wederopbouw en uitbreiding van de gemeente Renkum, ontworpen door ir. A. Kraayenhagen, prof. dr. ir. J. T. P. Bijhouwer en hun medewerker architect G. Bruins, zijn gereed. Het oordeel is aan de bevolking, die door middel van voordrachten en publicaties op de hoogte wordt gebracht, voordat de adviezen van Raad en Staten deze voorstellen al min of meer kunnen fixeeren. De ontwikkeling der gemeente Renkum — aldus constateeren de ontwerpers — is in vele opzichten niet gelukkig geweest. Het fraaie landschap werd ontsierd door verspreide bebouwing en de structuur van de dorpen is weinig aantrekkelijk. Bijna overal ontbreekt een duidelijk centrum. De Heveafabrieken bewijzen, hoe ongeschikt de gemeente — met Renkum als kleine uitzondering — geacht moet worden voor grootere industrieën. In het wederopbouwplan is in het algemeen naar het volgende gestreefd: Concentratie van bebouwing in de dorpskernen, waardoor het landschap, een der belangrijkste bestaansbronnen, voor verdere ontluistering wordt behoed. De stichting van een centrum in de afzonderlijke dorpen. Verbetering van verkeerswegen en het projecteeren van de woonwegen in verband met het verloop van de hoogtelijnen. Verbetering van de bestaansbronnen. Door naast het bevorderen van landschappelijk en architectonisch schoon, de kleinere dorpsbedrijven de gelegenheid te bieden uit te groeien tot industrietjes. Vergrooting en aanleg van sportterreinen. In Oosterbeek beoogt men een ingrijpende restauratie van het Zwijersdal. Een nieuw stelsel van wandel- en fietspaden zal de atractie der gemeente sterk verhoogen.
'De bestaansbronnen der gemeente Renkum, onderzocht op verzoek van het Gemeentebestuur van Renkum', door Sjoerd Groenman. Uniforme titel: 'Practische onderzoekingen op sociaal-economisch en planologisch gebied'. Uitgever: Van Gorcum, Assen, 1946.
Wageningse universiteit E-depot
Helaas minder pagina's dan het origineel. Deze Wageningse versie eindigt bij pagina 24.
"Aantrekkelijke zomertentoonstelling in Arnhems Gemeente-museum Schilders van de Veluwezoom Bij de wieg van de Haagse School. Eigenlijk liebben we op deze tentoonstelling al lang gewacht. Nu is ze er en ze werd heden door Jhr. dr. C. G. C. Quarles van Ufford, Commissaris der Koningin, geopend. Gisteren werd de Pers door de directeur van het museum, de heer De Lorm en door mej. Cochius, de organisatrice der tentoonstelling, ontvangen voor een eerste kennismaking. We schreven, dat we op deze expositie al lang hebben gewacht, want het werd meer dan tjjd, dat Nederland, en Nederland niet alleen, eindelijk eens te zien kreeg wat op onze Veluwezoom in de 19e eeuw en ook nog in het begin der 20ste eeuw, aan belangrijke landschapskunst ontstond en waarvan de betekenis zelfs door kunsthistorici niet altijd op haar grote waarde werd geschat. Twee plaatsen en twee tijdperken beheersen de ontwikkeling van deze kunst: Oosterbeek van ± 1850—1890. Renkum van ± 1890—1910. De eerste leiders van, laten we zeggen de Oosterbeekse school, eigenlijk nog juister de school van Wolfheze, waren Frederik Hendrik Hendriks en Johannes Warnardus Bilders. De hoofdfiguur van de Renkumse school was Theophile de Bock, hoewel de autodidact Hendrik Alexander van Ingen een voorname plaats innam. Met waardering vermelden wij de overzichtelijke inrichting der tentoonstelling, hoewel enige epigonen van de meesters niet op de zelfde hoogte bleven en dus beneden het algemene en zeer fraaie aspect bleven. En even groot is onze waardering voor de beknopte inleiding, geschreven door mej. Cochius, waarin deze getuigt van een zuiver aanvoelen van de invloed dezer kunstenaars op de ontwikkeling van de landschapskunst, zoals deze in de zogenaamde Haagse school haar hoogtepunt vond en waarvan — gelijk de heer De Lorm bij zijn bespreking zo typerend zei — later door een regionale interpretatie de traditie werd voortgezet.
"Op langere termijn verdere omvangrijke industrialisatie ongewenst ETI-rapport voor de gemeente Renkum Natuurschoon behoort met zorg te worden bewaakt (Van onze correspondent) In opdracht van de gemeente Renkum is door het Economisch Technologisch Instituut voor Gelderland een rapport opgesteld, dat in hoofdzaak is gericht op de toekomstige ontwikkeling van de gemeente Renkum. De gemeente heeft door haar ligging in het westelijk deel van de zuidelijke Veluwezoom, door haar rijkdom aan natuurschoon, een belangrijk vreemdelingenverkeer, terwijl velen daardoor de gemeente, kozen als woonplaats. Daarnaast is het een zetel van stuwende bestaansbronnen, vooral bestaande uit industrie, landbouw, bosbouw en verzorgende bestaansbronnen. Daardoor kunnen allerlei tegenstellingen ontstaan. Rij sterke uitbreiding van industrie of landbouw zal onvermijdelijk een deel van het natuurschoon worden geofferd. Sinds 1880 is de bevolking van de gemeente sterk toegenomen. In dat jaar telde de gemeente Renkum 6089 inwoners, thans rond 26.500. De vestigingsoverschotten zijn lange tijd zeer groot geweest. De trek, vooral uit het westen des lands, naar Renkum was groot. Bij de papierfabriek Van Gelder Zonen en de Hevearubberfabrieken vinden 2500 personen emplooi, bij de 15 kleinere industrieën 600. De natuurlijke vestigingsfactoren hebben een belangrijke rol gespeeld: het heldere water der beken voor de papierindustrie en de wasserijen, de kleigronden vormden een natuurlijke basis voor de steenindustrie. De gezamenlijke industrieën brengen jaarlijks circa ƒ 7.000.000,— in circulatie in de gemeente, welk bedrag ter besteding in de verzorgende sector terecht komt. De arbeidsmarkt schiet in de gehele gemeente tekort. Gezien de precaire situatie op de arbeidsmarkt wil het de adviseurs voorkomen, dat voor de naaste toekomst aan het aantrekken van grote industrieën niet moet worden gedacht. Tegen enige uitbreiding der klein-industrie behoeft geen bezwaar te bestaan. Vooral het dorp Renkum zou daardoor „conjunctuur-vaster” kunnen worden. Van de totale beroepsbevolking der gemeente Renkum is een betrekkelijk klein deel werkzaam in de landbouw, n.l. 6 %. Er zijn 120 landbouwers, die 1628 ha., d.i. 92 % van de cultuurgrond, in gebruik hebben. Er zijn 13 bedrijven groter dan 30 ha. 80 % van de cultuurgrond wordt gepacht. Dit is waarschijnlijk een gevolg van het grootgrondbezit, dat reeds eeuwen in Renkum bestaat. De veehouderij is van groot belang voor de gemengde bedrijven. Door de landbouw komt jaarlijks ongeveer een miljoen gulden aan inkomen aan de ingezetenen van Renkum ten goede. Van de totale oppervlakte van Renkum wordt c.a. 30 % ingenomen door bos en hei, n.l.1766 ha. bos en 579 ha. heide.
De conclusies waartoe het E.T.I. dan ook komt zijn:
1. De bestaande industrie is in Renkum van zodanige betekenis, dat aan haar ontplooiing waar nodig en mogelijk béhoort te worden meegewerkt.
2. Het natuurschoon is in Renkum van zodanige betekenis, dat het zorgvuldig behoort te worden bewaakt en dat iedere aantasting ervan ten zeerste moet worden overwogen.
3. In verband hiermede acht het E.T.I. op langere termijn gezien een verdere omvangrijke industralisatie ongewenst. Op korte termijn wordt deze op praktische gronden ontraden. Geen bezwaar behoeft te bestaan tegen enige uitbreiding van klein-industrie.
4. Het verdient aanbeveling de natuurschoon-functie in haar aspecten van woonfunctie en vreemdelingenverkeer geleidelijk verder tot ontwikkeling te brengen, omdat men op deze wijze economische baten verwerft zonder vermindering van natuurschoon.
5. Landbouw- en bosexploitatie zijn relatief van geringere betekenis doch zij vervullen een functie welker nut onmisbaar is".
De Volkskrant 08-10-1977
lezenswaardig artikel, zeer groot.
In de gemeente Renkum is er bijna een traditie om aan nieuwe musea te denken. En die komen er dan niet. Of verdwijnen.
Er is vanaf 1913 een Gelders Oudheidkundig Museum in Kasteel Doorwerth:
"Het oorspronkelijk denkbeeld was, in het kasteel een Geldersch historisch museum te vestigen; doch het zeer uitgebreide gebouw, met zijn groot aantal lokalen, leverde genoegzame ruimte op voor een tweede museum. En daar in ons land een artillerie-museum geheel ontbrak, leidde dit den oud-artillerie-officier F.A. Hoefer er toe, een deel van het kasteel tot artillerie-museum in te richten, terwijl eindelijk nog een genoegzaam aantal zalen overbleef, om daarin de vergaderingen van de Commandery Nederland der Johanniter orde te kunnen houden". dbnl org
"Onzen weg kiezen wij ditmaal niet naar Wolfheze maar — het is de nabij zijn eindpunt aan de rivier als een bergweg zigszagsgewijze van de heuvels dalende Italiaansche weg — langs het kasteel Doorwerth, thans Nederlandsch Artilleriemuseum en Geldersch Oudheidkundig Museum ('t laatste nog in beginstadium) en de uitspanning De Zalmen, naar het Westen". Uit Op de hoogte jrg 17, 1920 [volgno 13].
Na de oorlog wordt er kennelijk niet meer aan gedacht om een nieuwe plek voor het Gelders Historisch Museum.
Enkele bijzondere vondsten bij Doorwerth zijn terecht gekomen bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Uit het gemeentelijk bestemmingsplan Renkum Heelsum 2013:"Ter plaatse van het gebouw aan de Kerstraat 30 te Renkum is een aanduiding 'museum' opgenomen omdat er al jaren plannen zijn om hier een museum te vestigen. Daarnaast is het ruimtelijk een prima locatie voor het vestigen van een museum". Geen idee om welk museum het dan zou gaan.
Pictura Veluvensis. Op 1 mei 1902 wordt in Renkum de kunstvereniging Pictura Veluvensis opgericht. Onder de oprichters Théophile de Bock en M. Logeman, die een jaar eerder de Renkumse VVV mee hadden gesticht. De kunstvereniging wilde de belangstelling voor de kunst bevorderen en de samenwerking van de in Renkum en Heelsum wonende kunstenaars stimuleren. Schilderijen van de Oosterbeekse school en Pictura Veluvensis zijn te zien in het Museum Veluwezoom".
In het verleden waren er meerdere plannen om iets te doen met de vele schilderijen uit de Renkumse School. Er werd gedacht aan het samenvoegen van meerdere schilderijen collecties en die ergens onder te brengen.
"Een extra attractie wordt de schilderijencollectie van de 'Oosterbeekse school', eigendom van de Stichting voor Heemkunde in Renkum. Die verzameling, die al jaren is opgeslagen in de kelder van het gemeentehuis in Oosterbeek, omvat een collectie interessante schilderijen die bekende Nederlandse kunstenaars in de tweede helft van de vorige eeuw in de omgeving van Renkum maakten". Dagblad Trouw van 12-03-1986.
Tegenwoordig is de geschiedenis van Renkumspapier te bekijken aan de Bokkedijk.
Plankaart uit november 1979 voor de nieuwe wijk Hogenkamp, ten westen van de Hogenkampseweg en te noorden van de Nieuwe Keijenbergseweg. Ten noorden van het zandpad is veel vrije sector woningbouw op grote kavels (E8) te vinden. Dat heeft toch wat anders uitgepakt. Staan er ook huurwoningen en sociale woningbouw?
