april 2023
Er zijn meerdere gebouwen geweest met de naam Hemelse Berg
In de 16e en 17e eeuw is de Hemelse Berg nog een onderdeel van het goed ter Aa. Dit buiten is dan eigendom van Hendrik Bentinck (overleden 1502), daarna vererft het buiten aan Alexander Bentinck en nog weer later naar Steven Bentinck en zijn zoon Johan Bentinck tot ter Aa.
Uit deze tijd stamt ook de diepe sprengkop "De Hel" op de Oorsprong. Het weinige water ervan voedt een vijver (de eendjesvijver) achter de tuinmanswoning Mariahoeve. Het eerste huis de Hemelse Berg zou gebouwd zijn in 1724 (H. Blink, Wandelingen door oud en nieuw Nederland 1905) Elders wordt het jaartal 1785 voor de bouw genoemd)
In 1672 is er een boedelscheiding van het goed te Aa Meerdere kavels worden dan gekocht door jhr. Jacob Kreynck tot de Beele. In 1728 verkopen de erfgenamen van Geertruida van Brakell, douairière van Jacob Kreynck tot de Beele, de volgende percelen te Oosterbeek aan Bartholomeus van der Hoop: den Havercamp, het Meulencampjen, het Wyercamp, het Langestuck, den Mosterthof, den Steenberg, den Heekamp, een uiterweerdsweide, een hegge hout (“heggeholt”) of district, genaamd den Hemelschen Berg, hegge die Leemcuil, en hegge den Deelacker.
Kopers zijn dan Henrica Brouwers, de weduwe van Jan van der Hoop gezamenlijk met haar stiefzonen Bartholomeus
en Abraham van der Hoop. Men koopt enkele percelen 'lants en holtgewassen' voor de prijs van 9000 gulden vrijgeld '. Genaamd 'een heggehout off district genaamt den Hemelschen Berg ' .
Kort na de aankoop in 1728 overlijdt Henrica Brouwers. Stief Bartholomeus overlijdt ongehuwd 47 jaar oud in 1730. Aldus was Abraham van der Hoop eigenaar van de bezittingen in het Ambt Rencom, kerspel oosterbeek. Waaronder dan de Hemelschen berg.
Het bezit te Oosterbeek werd op 24 Aug. 1729 en 9 Jan. 1730 nog vergroot door aankoop van twee perceelen, resp. een stuk land, genaamd 't Lange Stuk met daarop staanden tabakschuur voor 2000 gl. van de 2 zonen van Van de Wall en het land genaamd 't Soerland' voor 350 gl. van Willem van Herdevelt.
Rond 1735 wordt door Abraham van der Hoop, het landgoed uitgebreid tot buitenplaats met tuinen, bossen, vijvers en een koren- en een papiermolen. De aangelegde lanen zijn uit deze tijd en nadien vrijwel niet meer veranderd. Lees hier meer over bij de pagina over molens.
In 1758 wordt een herenhuis gebouwd. Elders wordt voor de omvorming naar buitenplaats het jaartal 1741 genoemd.
Al eerder stond er in de Oosterbeeksche Courant uit 1799:
"Te huur het fraai gesitueerd buitengoed, de Hemelsche Berg genaamd, bestaande in logeabel heerenhuis, stal en tuinmanswoning, Engelsche en andere tuinen, bosschen, waarin aangename wandelingen, verstrekkende gezichten over de Rhijn in de Betuwe, mitsgaders vijvers boven elkander met levendig water, waardoor een koren- en papiermolen word gedreven, alles gelegen onder het kerspel Oosterbeek, een uur van Arnhem, belend aan den Oorspronk, niet verre van de Utrechtsche weg aan den Rhijn. Wie hiertoe genegen is, adresseere zich bij A. van Raay, vendumeester te Arnhem. Brieven franco".
De Hemelse Berg zou tot 1807 bij Van der Hoop blijven.
Achtereenvolgens worden de Oosterbeeksche goederen en de hofstede te Elden in Januari 1807 door Isaac Nijhoff als zijn gemachtigde van Van der Hoop, verkocht en wel op 21 Januari van dit jaar 1807 het buitengoed den Hemelschen Berg met gebouwen, huizen, boomgaard en toebehooren, w.o. huis en land het Lange Stuk, den Nieuwenkamp, den Huis-akker, den Heeskamp, den Mostaardhof, het Zuerland, het recht van water en grond van een papiermolen en een erfpacht van 10 gl., aan Mr. Derk Gaymans, voor 18.787 gld. te zamen.
Uit het boek: Het geslacht van der Hoop uit Scherpenzeel.
Schilderij door A. J . van Prooijen uit 1873
Uit het boek: Het geslacht van der Hoop uit Scherpenzeel.
Bronnen:
Isaac Anne Nijhoff in 'Wandelingen in een gedeelte van Gelderland, deel Arnhem 1824, p. 50,
M. A. Sipman in 'Arnhem en zijn omstreken'. Velp 1881, p. 101
D . J . van der Ven in 'Gelderland' uit de serie 'Ons mooie Nederland'. Amsterdam 1915, p. 186.
E.J. Demoed, p. 282 vermeldt dat de bewering het landgoed i n 1724 (Nijhoff e.a.) zou zijn ontstaan, onjuist is.
Boek: Het geslacht van der Hoop uit Scherpenzeel te Arnhem, Amsterdam, Rotterdam, Groningen en elders, door W. Wijnaedts van Resandt uit 1926
Er zijn meerdere gebouwen geweest met de naam Hemelse Berg, hier gaat het over de Hemelse Berg 2.
Gaymans breekt het 18e eeuwse huis af en vervangt het door een nieuw landhuis.
Dit is de Hemelse Berg nummer 2. En hiernaast eenzelfde prent, doch in kleur.
Het landgoed Ter Aa bevat in deze periode vrijwel het gehele westelijke deel van Oosterbeek tot Doorwerth.
Hemelse Berg bij Oosterbeek (uitsnede), 1855, Constant Gabriel
Maker anoniem ca. 1850-1854, gedrukt door C.A. Spin, uitgegeven door Kunsthandel Frans Buffa & Zonen.
De burgemeester kocht ijverig grond bij en verkocht het landgoed in 1821 over aan mr. H.J.A. (Jan) Kallenberg van den Bosch voor Hfl. 50.000.
Er zijn meerdere gebouwen geweest met de naam Hemelse Berg. Hier gaat het over de Hemelse Berg 2. Nog steeds hetzelfde gebouw als hir boven, doch er zijn dakkapellen zichtbaar. Later wordt de zolder uitgebreid.
Een bron van deze prent: Geheugen Delpher, geeft aan dat de maker van deze prent, Hendrik Wilhelmus Last .
Afbeelding uit 1840 - 1845. Volgens de TU Delft. Volgens Gelders Archief een prent van Couwenberg, Abraham Johannes ; Couwenberg, H.W. Datering: 1838. En het Gelders Archief heeft eenzelfde prent met andere gegevens. Let op, het witte gebouw is de Oorsprong en wat meer in de schaduw de Hemelse Berg.
Het jaartal op deze prent in 1858.
Petrus Josephus Lutgers tussen 1844 - 1856
De burgemeester kocht ijverig grond bij en verkocht het landgoed in 1821 aan mr. H.J.A. (Jan) Kallenberg van den Bosch voor Hfl. 50.000.
Kallenberg van den Bosch was een Haagse rentenier. Na zijn overlijden in 1823 erft zijn weduwe Lucia de Jongh de Hemelse Berg. Bij het Kadaster wordt ze steeds: Wed. Jan Antonie Kallenberg van den Bosch, genoemd.
In 1830 hertrouwd Lucia de Jongh (1789-1846) met C.P.E. Robidé van de Aa. Hij woonde toen op de Pietersberg. Dit huwelijk is kennelijk met voorwaarden, want de gehele Hemelse Berg blijft eigendom van Lucia de Jongh.
Het terrein wordt verfraaid door de landschapsarchitect J.D. Zocher jr., die het park en oranjerie van landgoed De Hemelse Berg gaat aanleggen. Ook worden er meerdere villa's gebouwd zoals de Pietersberg, 't Hemeldal, de Witte Poort (later Rijnzicht) en Transvalia. C.P.E. Robidé van de Aa was lid van de Arnhemsche Rechtbank en vermoedelijk heeft hij het Pannehuis (boerderij op kadasterkavel E5) en de Vinkenhorn bijgekocht.
In 1846 willen de erven van mevrouw de Jongh de Hemelse Berg verkopen.
Uit: Het Vaderland: staat- en letterkundig nieuwsblad 16-04-1921
Een ontwerp van Zocher uit 1832, HisGis laat vrijwel hetzelfde beeld zien.
te koop het landgoed de Hemelsche Berg
het buitenverblijf Hemeldal
logement de Witte Poort
akkersmaalbosje aan de straatweg van Arnhem naar Utrecht.
In 1847 wordt Jan Kneppelhout voor 125.000 gulden eigenaar van alle kavels van de de Hemelse Berg.
Zijn vertrek uit Leiden in mei 1850, is het zijn moeder die deze oproep plaatst? :
In 2022 zijn nog te zien zijn de oranjerie (Hemelseberg 3) en de tuinmanswoning Mariahoeve (Hoofdlaan 4) uit 1863. Op het hoogste punt van het landgoed bevindt zich een gedenkzuil met vaas (1895), gemaakt door H. Hutjens in opdracht van de burgerij van Oosterbeek. De bakstenen gedenkbank werd in 1916 opgericht voor mw. U.M. Kneppelhout-Van Braam.
1847
Er zijn meerdere gebouwen geweest met de naam Hemelse Berg. Hier gaat het over de Hemelse Berg 3.
In 1847 wordt Jan Kneppelhout voor 125.000 gulden eigenaar van de Hemelse Berg. Hij verfraait het park en laat in 1858 het herenhuis verbouwen naar een kasteelachtig gebouw, een ontwerp van L.H. Eberson.
Kneppelhout laat tussen 1872 en 1876 het park herontwerpen. Zo wordt de villa Lucienheuvel in 1863 afgebroken t.b .v. de nieuwe vijver onderaan de Kneppelhoutweg. Andere aanwezige villa's 't Hemeldal (later Instituut voor jonge heren, inmiddels gesloopt) en de Witte Poort (in 1852 Rijnzicht, in 1891 Transvalia) zijn intussen weer gesloopt. In 1870 komt er een Oranjerie met aan de achterkant een klaslokaal voor godsdienstonderwijs.
Een ansichtkaart verzonden in 1917, gemaakt door J.h. Schaefer's uitg. Amsterdam. Een Arto lithophotochrom Nr 93 (ingekleurd op glas), collectie HGR. Jammer dat dhr Schaefer nooit in Oosterbeek is wezen kijken. Op de ansichtkaart staat het huis de Hemelse Berg en niet de Zonneberg.
"Met zekerheid vernemen wij, dat de heer J. Kneppelhout, wegens het klimmen zijner jaren en den toestand zijner gezondheid, verlangt niet weder in aanmerking te komen voor het lidmaatschap van den Gemeenteraad van Renkum. Sedert zeer vele jaren had hij daarin zitting en zeker zal men, ook om de redenen welke er toe leidden, met leedwezen kennis nemen van het besluit. Het lidmaatschap van den Raad was voor den heer Kneppelhout tevens een bewys van erkentelijkheid voor het zeer vele, dat Oosterbeek aan hem te danken heeft. Elke goede instelling vond in hem een krachtigen steun; ook geldelijk mocht men steeds op zijn medewerking rekenen, en kent de groote menigte den bewoner van den Hemelschen Berg niet als een onzer beste letterkundigen, het waardeert hem als een der weinigen, die van hun groot vermogen niet uitsluitend voor zichzelven genieten, maar hun genot vinden in weldoen en in de bevordering van hetgeen goed en schoon is". (Arnh. Ct. 1885)
Kneppelhout komt te overlijden in 1885 te Oosterbeek en wordt begraven in Katwijk aan Zee, op de Algemene begraafplaats. Zijn graf is door derden gerestaureerd in 2015.
Na het overlijden van Kneppelhout leeft zijn weduwe Ursula Martha van Braam nog op de Hemelse Berg tot 1919. Zij werd eveneens bijgezet in de familiekelder in Katwijk aan Zee. Na haar overlijden koopt de gemeente Renkum het landgoed en verpacht het "kasteel" aan de familie Beelaerts van Blokland, die er vanuit Transvalia ging wonen.
plattegrond zuidelijk gedeelte Hemelse Berg van Copijn uit 1872
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het landhuis zwaar beschadigd en later werd het gesloopt.
Op zondag 24 september 1944 sloegen Duitse fosforgranaten in en begon het huis vanaf de zolder te branden. Het brand uit.
Er zijn meerdere gebouwen geweest met de naam Hemelse Berg.
Een ingekleurde ansicht, die waren helemaal in in de jaren rond 1910. De ansicht heeft de naam: Hemelsche Berg Oosterbeek, net als de ansicht hiernaast. Klopt net niet helemaal, het zijn de buren van de Hemelse Berg, aan de Benedendorpsweg 171, Oosterbeek
Een ingekleurde ansicht, die waren helemaal in in de jaren rond 1910. De ansicht heeft de naam: Hemelsche Berg Oosterbeek, net als de ansicht hiernaast. Klopt net niet helemaal, het zijn de buren van de Hemelse Berg, aan de Benedendorpsweg 171, Oosterbeek
Er zijn meerdere gebouwen geweest met de naam Hemelse Berg.
In 1952 koopt de gemeente de erfpacht af en dan verkoopt de gemeente het centrum gedeelte van het landgoed aan de Diaconessen Bethanië. De Diaconessen gaan er een rust- en herstellingsoord beginnen.
Na enig bestuurlijk geharrewar wordt in 1959 met de bouw begonnen en in 1961 komt er een kraamkliniek gereed. In 1965 het verpleeghuis "de Hemelse Berg".
Een verhaal over zr. Greet.
In 1972 sluit de kraamkliniek. In 1988 fuseert de Stichting Oranje Nassau's Oord met het verpleeghuis De Hemelse Berg. In 2003 verhuizen de bewoners naar ONO. Eind 2004 wordt het gebouw afgebroken en de locatie gesaneerd.
bron Maarten Langelaar
Er zijn meerdere gebouwen geweest met de naam Hemelse Berg.
Vanwege verbouwplannen zijn de bewoners medio 2003 verhuisd naar O.N.O. in Wageningen. De gemeente wijst echter de verbouwplannen af en het verpleeghuis wordt afgebroken in 2004. Het zuidelijke gedeelte van het park, met een oranjerie (uit 1860) en een voormalig koetshuis (verbouwd in 1920 en 2015) is bijna niet toegankelijk. Aan de noordkant bij de oprit is een de voormalige tuinmanswoning "Mariahoeve". In het bos gedeelte staan nu een theehuis, en een gedenknaald (renovatie in 2015) en prieel waarbij de weduwe Kneppelhout wordt bedankt door de Oosterbekers. Aan de westkant (Lage Oorsprong) is een prachtig wandelgebied met vele watervallen. Volgens een deskundige is het landgoed toegankelijk op grond van de Natuurschoonwet 1928, alleen via de ingang aan de Hoofdlaan. Veelal laat ik me echter tegenhouden door het bordje verboden toegang. De Natuurschoonwet kent mogelijkheden voor een bord verboden toegang. Met name bedoeld om privé gebieden te beschermen, daar wordt niet een heel landgoed mee bedoeld. Kenmerken van de Natuurschoonwet: Openstelling en openbaarheid versus fiscale voordelen en subsidies.
Noordelijk ingang van de Hemelse Berg in 2016, de zuidelijke ingang is geheel afgesloten.
Tegenwoordig is er discussie over het herstel van de oude zichtlijnen, of te wel kap van de bomen die het zicht op Rijn en Betuwe wegnemen. Zo'n 75.660 m2 van de Hemelse Berg, de locatie van de voormalige verpleeginrichting, was in september - oktober 2016 te koop, link.
In november 2016 is de Hemelse Berg verkocht met het vigerende bestemmingsplan, er mag voor "zorg" gebouwd worden. De oude eigenaar Zinzia heeft nooit formeel geprobeerd het bestemmingsplan te wijzigen. Maak je er er iets voor "zorg" van, dan brengt het per vierkante meter niet veel op. Mag je het verkopen met een bestemming woningbouw in een Engels landschapspark, dan brengt elke vierkante meter meer op. In 2008 heeft de gemeente het Bestemmingsplan nog gewijzigd. Een kleinere bouwkavel, minder bijgebouwen, compacter.
Casus 3704 Zinzia zorggroep, verkoop kavel De Hemelse Berg te Oosterbeek. Het College sanering zorginstellingen besluit: 1. de beschikking d.d. 29 november 2016, met het kenmerk IB/ctw/2016/2160, in te trekken; 2. goedkeuring te verlenen ingevolge artikel 18 van de WTZi aan StichtingZinzia zorggroep, gevestigd te Renkum en kantoorhoudend te Wageningen, voor de verkoop van een perceel grond, plaatselijk bekend Hemelseberg 1 te 6862 BN Oosterbeek, kadastraal bekend gemeente Oosterbeek, sectie E, nummer 1204, groot 7 hectare, 50 are en 20 centiare, aan Sonsbeek Vastgoedontwikkeling B.V., gevestigd te Zutphen en kantoorhoudend te Warnsveld, tegen een prijs van €1.250.000,- k.k. In 2017 wordt de subsidie voor de Natuurschoonwet 1928 niet meer gebruikt en is een bordje verboden toegang. Wel jammer, dat het niet meer toegankelijk is.
Van de buitenplaats dateert nog een uit 1860 gebouwde orangerie en een tuinmanswoning.
Ook de dienstwoning aan de Hoofdlaan is er nog.
Deze dienstwoning staat nog steeds op de Hoofdlaan.
Van der Aa schrijft in zijn boek Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden uit 1841 dat er op het landgoed de Hemelse berg ook andere villa's, buitens waren: Lucienheuvel, Pietersberg en Hemeldal. Dan was er een kleine boerderij, genaamd de Reijershoeve, en een logement of uitspanning, de Witte Poort. Deze laatste, die omstreeks 1835 gebouwd moet zijn, stond langs de Benedendorpsweg, ter plaatse van het in 1944 verwoeste pension Transvalia.
Transvalia, Lucienheuvel, Pietersberg en Hemeldal worden beschreven op de pagina van Landgoederen, buitens, villa's.
Reijershoeve komt voor bij boerderijen en Witte poort bij hotels.
Deze laan is er nog steeds. Het dennenlaantje op het landgoed de Hemelse Berg 1910-1920.
Een iets andere opname bij het GA.
De Hemelsche Berg
Uit de Arnhemsche courant van 09-02-1935
: Een van de meest bekende buitens in de omgeving van Oosterbeek is ongetwijfeld de Hemelsche Berg. Omtrent het ontstaan van d"n naam Hemelsche Berg is officieel weinig bekend. Wel bestaan er verhalen, die een verklaring zouden moeten geven van dien naam. Eén van die verhalen zegt dan, dat destijds de KoningStadhouder Willem III tijdens een hertenjacht hier op den top van een heuvel enkele oogenblikken uitrustte.Bij het aanschouwen van het prachtige vergezicht moet hij hebben uitgeroepen: „Wat een hemelsche berg". Een andere verklaring, die ons waarschijnlijk lijkt, is, dat oudtijds de Germanen hier onder een boom rechtspraken en de plaats daarom Himelaberg noemden. Uit deze benaming zou dan in den loop der tijden, de tegenwoordige naam, Hemelscheberg, zijn ontstaan. Wie echter bij het lezen van deze verklaringen de schouders ophaalt, maar het landgoed kent, gezworven heeft door de schoone natuur en daarbij de steile heuvels heeft beklommen, moet het niet moeilijk vallen zelf een verklaring van den naam van het landgoed te vinden. Dwalend langs paden en paadjes ontmoet men op z'n weg de onuitputtelijke reeks schoonheden, die het landgoed rijk is: de eendjesvijver, waarbij des zomers nogal eens openluchtspelen werden gegeven, de nieuwe vijver en de kleine vijvers, de larixenlaan en niet te vergeten het schilderachtige Pannenhuis. Op den duur bereikt men dan, aan de overzijde van de Hoofdlaan, het teyeingedeelte, dat geen opzienbare wandeling is en waarop zich het in Engelschen stijl opgetrokken landhuis bevindt, thans bewoond door Jhr. J. Beelaerts van Blokland. Dit huis is reeds het derde huis, dat in den loop der eeuwen ter plaatse heeft gestaan. Omstreek 1744 stond er een jachthuisje, dat tevens gedeeltelijk dienst deed als boerderij. Dit huis was bezit van de fam. Van der Hoop. Oude prenten uit de 18e eeuw toonen nog hoe het jachthuis er moet hebben uitgezien. Tevens laten deze prenten zien, dat de forsche boomen, die men thans langs de lanen aantreft, in dien tijd nog jonge aanplantingen waren. Uit deze omstandigheid valt dan te verklaren, het schoone vergezicht, dat men volgens oude verhalen vanaf den Hemelsche berg had.
In het laatst van de 18e eeuw deed de heer v. d. Hoop het jachthuis vervangen door een groot wit huis. Na het overlijden van den heer v. d. Hoop in 1806 werd dit huis verkocht aan Mr. Dirk Gaaymans, burgemeester van Arnhem, die in de omgeving veel bezittingen had.
De Kamer van Oranje
Heemkunde Renkum met een uitgebreid verhaal met foto’s over de Hemelse Berg
