home
laatste update: okt 2023
E.J. Demoed heeft het in zijn boek "Van Een Groene Zoom Aan Een Vaal Kleed", op pagina 151 over de Villa "de Noordberg", gebouwd in 1880. Aleid van de Bunt heeft het in haar boek “Dorenweerd van heerlijkheid tot dorp” over “Hoog Doorwerth” (pag. 49). In de gewijzigde 2de druk van dit boek is de naam veranderd in: “Huize Doorwerth” (pag. 49). Zelf gebruik ik de naam Huize Doorwerth, die naam staat op de toegangspoort en wordt ook door anderen gebruikt.
In andere publicaties worden wel eens andere jaartallen voor de bouw van Huize Doorwerth genoemd.
C. Burgsteyn en K. Heijers hebben het in het “Fotoboek van de dorpen Renkum en Oosterbeek“ op pagina 160 over: “In 1880 liet Phillipe Frederic Antoine Jaques, baron van Brakell, ook burgemeester van Doorwerth / Heelsum, dit statige huis bouwen aan de Koninginnelaan te Heelsum, nadat hij in 1878 het Kasteel Doorwerth, waar hij tot dan woonachtig was, had verkocht aan Mr. Jacob Gabriel Ridder van Rappard. Ook Huize Doorwerth, zoals het werd genoemd was omgeven door een prachtige aangelegde en onderhouden tuin. Het is de weg gegaan van zovele van dergelijke grote huizen, het verdween en werd vervangen door een veel kleiner woonhuis.”
Vervangen is anders gegaan, lees verder. En het kasteel Doorwerth is niet verkocht aan de Ridder van Rappard. Hij kreeg het kasteel bij de verdeling van de erfenis van de Baron van Brakell. De Ridder van Rappard was de oudste zoon van de oudste dochter van de baron. Zijn moeder was reeds overleden. De oudste van de oudste kreeg aldus het kasteel.
bron: archief Zents. Een kaart van Manasse, Renkum ±1900.
Huize Doorwerth;
Hoog Doorwerth;
Villa de Noordberg;
Huize Vreeberg,
Hotel, café restaurant de Noordberg.
Gevonden adressen:
Koninginnelaan 120 (bron advertentie kamermeisje 1940) krant uit 1942 en telefoonboek 1949.
Koninginnelaan 140 (bron advertentie van de Hotel de Noordberg 1950)
Koninginnelaan 40 (bron gemeente Renkum op 23-5-1956); advertentie 1952
actueel adres: Doorwerthsestraat 41, 6866 NH Heelsum.
De Koninginnelaan heeft haar naam sinds 1898, het jaar van de kroning van prinses Wilhelmina tot Koningin. Andere oudere namen voor deze laan: 1602: Heele wegh, en Beukenlaan.
De Koninginnelaan liep destijds vanaf Veentjesbrug, naar het Kerkje op de heuvel, en dan naar Doorwerth tot aan de vd Molenallee. Na de aanleg van de A50 en N225 werd de Koninginnelaan heel veel korter.
op deze kaart uit 1862 is nog geen bebouwing te zien.
Een veldwerkkaart dienstjaar 1863 met naam van mw Schuylenburg de weduwe van ..
Jacob Adriaen Prosper baron van Brakell (1808 - 1853).
Gedurende vele jaren was het kasteel door het geslacht Bentinck verwaarloosd. Dit kwam doordat zij doorgaans in Engeland verbleven en goedkoop het beheer van hun bezit in Doorwerth aan rentmeesters overlieten.
J.A.P. baron van Brakell kocht op 11 september 1837 de heerlijkheid en het kasteel en alles wat daarbij hoorde. Dit omvatte onder meer de kerk, het kerkhof, de school, bos, bouwland en hei.
Hierbij hoorde ook het recht van voordracht voor de functies van burgemeester, secretaris, leden van de gemeenteraad, schoolmeester en ontvanger van de gemeente Doorwerth.
Gedurende de jaren 1837 tot 1840 werd het kasteel door Van Brakell grondig gerestaureerd. De grote toren op de zuidwesthoek werd weer opgebouwd en daarin werd opnieuw de kapel ingericht. Hij realiseerde een gemeentekamer voor de aangifte van geboorten en sterfgevallen, in welke kamer ook huwelijken konden worden gesloten. Hij meubileerde het kasteel en in de stallen kwamen weer paarden en attributen voor de jacht. Verder liet hij enkele grote vertrekken in kleinere kamers verdelen.
Van Brakell heeft helaas niet lang van zijn fraaie bezittingen mogen genieten. Hij overleed op 27 juni 1853 (45 jaar) en werd begraven in de grafkelder van het kerkje in Heelsum.
Zijn vrouw, Schuylenburg (1806 - 1878), overleed op 5 januari 1878 en is daarna bij haar eerder overleden man begraven. In eerste instantie bleef het gehele bezit nog gezamenlijk eigendom van de kinderen, maar in 1880 wordt het bezit verdeeld (een overzicht hiervan is te vinden in het boek van Demoed op de bladzijden 151 en 152).
Het kasteel zelf gaat naar Jacob Gabriël, ridder van Rappard (1856 - 1913), de oudste zoon van de in 1857 reeds overleden oudste dochter Jacqueline Gabriëlle Caroline Jenny Antoinette Francesca Wilhelmina Adriana Fortunée Theodora Stephanie Henriëtte barones van Brakell (1829 - 1857) gehuwd in 1854 met de heer Van Rappard.
J.G. ridder van Rappard verkocht dit bezit in 1908 aan J.W.F. Scheffer, eigenaar en bewoner van De Duno.
Het kasteel werd in 1910 gekocht door F.A. Hoefer die het ondergebracht bij de 'Vereeniging De Doorwerth'.
Het gebied van de Heerlijkheid Doorwerth gaat rond 1800 zo van Heelsum ten oosten van de beek tot aan de Westerbouwing in Oosterbeek en dan naar het noorden tot acter Wolfheze
Bij de boedelscheiding krijgt het tweede kind: Philippe Frédéric Antoine Jacques baron van Brakell (1830 - 1918), meerdere goederen. Zoals een gebied westelijk van de Kerklaan - Richtersweg, gelegen tussen de Koninginnelaan - Oude Oosterbeekseweg, groot 331 hectare. Zeg maar het gehele westelijke deel van Doorwerth, tot aan de Heelsumsebeek in Heelsum. Uit: Demoed; Van een groene zoom aan een vaal kleed (pagina 81 en 151).
Het kasteel Doorwerth werd gebruikt voor gemeentelijke ontvangsten en er was een gemeentelijke griffie. Het is niet duidelijk waar deze functies blijven als in 1878 de bewoner, mw van Brakell - Schuylenburg overlijd.
Volgens de BAG ontstaat de Heelsumse Vosheuvel eerst in 1895 en wordt dan naast woonhuis van de onbezoldigd veldwachter ook als gemeentelijke griffie gebruikt. Helaas staan er te veel fouten in de BAG, maar hoe het dan wel is?
Tot 1878 zal Philippe Frédéric Antoine Jacques baron van Brakell (1870 - 1918) het kasteel gerbuikt hebben.
-
Huize Doorwerth is kennelijk gebouwd in 1880. Andere auteurs noemen andere jaartallen. De opdrachtgever voor de bouw was de toen 50 jarige Philippe Frédéric Antoine Jacques baron van Brakell, de oudste zoon van J.A.P. van Brakell. Baron Philippe is in ‘s-Gravenhage gehuwd met Anna Catharina Van Dijk in 1881. Het zou kunnen dat Baron Phillipe tot het overlijden van zijn moeder in 1878 bij haar op Kasteel Doorwerth blijft wonen. Zijn moeder mevrouw Van Brakell-Van Schuylenburgh, heeft na het overlijden van haar man in 1853, nog 35 jaar op het Kasteel gewoond. Of de Baron Phillipe steeds bij zijn moeder gewoond heeft, blijft de vraag. Het Renkumse bevolkingsregister is in de oorlog totaal verwoest. Het zou kunnen dat Baron Phillipe steeds gedacht heeft dat hij het Kasteel wel zou erven. Na het overlijden van de douairière in 1878 heeft het tot 1880 geduurd alvorens de kinderen het eens zijn over de verdeling van de erfenis. De Baron Philippe gaat misschien eerst bouwen als het duidelijk is dat het Kasteel naar zijn oudste zus gaat.
In de gemeente Renkum is het gemeentehuis te Oosterbeek ten prooi gevallen aan de WW II. Het ging in vlammen op. De burgerlijke stand, archief bouwen en wonen, niets is er gespaard. De bevolkingsregistratie is gedeeltelijk achteraf opnieuw gemaakt, aan de hand van verhuisberichten in de krant, maar er staat geen enkele van Brakell in. Het historische kadaster is o.a. op locatie bij het Gelders Archief digitaal in te zien, maar even zoeken of Baron Philippe andere eigendommen had voor 1880, kan niet. Zoeken gaat via een kadastraal perceel en vandaar uit kun je naar eigenaren zoeken. En dat is niet makkelijk. Voor het perceel "DOORWERTH C 4262" is me dat nog niet gelukt. Oudere nummers: 3184 (2201); 1230 (1927)
Gebruik je www.topotijdreis.nl/ en je zoomt in op de Heelsumse locatie, dan zie je voor 1885 geen bebouwing en in 1886 staat er dan een huis met waarschijnlijk een schuur. Deze website gebruikt lokale plattegronden en die wijzigen niet elk jaar. Geen manier om het jaar van de bouw te traceren. Wel leuk om de groei van de omgeving te zien. Hoe liep de oprijlaan, de grootte van de vijver. Bebouwing in de omgeving.
Uit een ouder onderzoek van Geert Maassen van het Gelders Archief:
“Aan de Koninginnelaan in Heelsum werd in 1883 in opdracht van de eigenaar van het desbetreffende perceel, Philippe Frederic Antoine Jaques Baron van Brakell van Wadenoyen en Doorwerth, een villa gebouwd. De bezitter, burgemeester van de toenmalige gemeente Doorwerth, doopte haar 'Huize Doorwerth', en ging er zelf wonen".
Er is voor het eerst een bebouwing te zien. Het is op deze locatie dat Philippe Frédéric Antoine Jacques baron van Brakell (1830-1918) rond 1880 een huis gaat bouwen. In het bos perceel (hakhout), links naast de Annaweg in Heelsum, tussen de Doorwerthsestraat en de Koninginnelaan.
Uit Demoed, pagina 92, een na onderste alinea: “Zo is bijvoorbeeld het bouwland, gelegen tussen de Doorwerthsestraat en de Koninginnelaan, ten oosten van de Annaweg in 1882 tot bouwland aangemaakt en sindsdien gebleven.” Over de Annaweg hebben meerdere auteurs op het www vermeldt dat deze weg door Baron Philippe is genoemd naar zijn vrouw Anna Catharina Van Dijk (1856 - 1921).
Uit: xxx ?: “Den 27ste Juni 1853 overleed baron van Brakell; zijne vrouw overleefde hem nog bijna 25 jaren en in al dien tijd bleef de aanzienlijke bezitting wel is waar nog onverdeeld, doch de levendigheid en vroolijkheid op het kasteel werd hoe langer hoe minder. De eene dochter vóór, de andere na, trad in het huwelijk, de zoons verlieten de ouderlijke woning, alleen de oudste, in 1856 benoemd tot burgemeester der gemeente Doorwerth, welke betrekking hij bijna eene halve eeuw met eere bekleedde, bleef tot aan den dood zijner moeder bij haar op het kasteel wonen. Na haar overlijden den 5de Januari 1878 moest de uitgestrekte bezitting evenwel onder de kinderen verdeeld worden, en kwam het kasteel met al de wei- en hooilanden aan den Rijn gelegen, enz. aan Mr. Jacob Gabriël ridder van Rappard — eenig kind van Mr. Hendrik Anthon, procureur-generaal bij het provinciaal gerechtshof van Gelderland, en van de oudste dochter van baron van Brakell uit diens huwelijk met jonkvrouwe van Schuylenburch — wiens ouders beide reeds overleden waren. Daar hij toen nog ongehuwd was, bewoonde hij het kasteel zelf niet, maar de voormalige rentmeesterswoning, tusschen de voorpoort en het slot gelegen. Eenige jaren later vestigde hij zich op het Ross bij Laren, hem eveneens toebehoorende, waarna de Doorwerth weder geheel verlaten en onbewoond bleef en sedert meer en meer in verval komt.”
Het zou dus best kunnen dat P.F.A.J. baron van Brakell het Kasteel bewoond heeft tot 1880. Uit de kadasterkaarten hiernaast blijkt dat er al een woning stond in 1881, die is uitgebreid met een schuur, ook in 1881. Alles gesloopt in 1882 en het kenmerkende pand Huize Doorwerth is dan in 1883 gebouwd.
Uitsnede van een Kadasterkaart uit 1881.
Kadasterkaart uit 1881, dienstjaar 1882 uitsnede. Met aanbouw en schuur-kantoor
Kadaster veldwerk sloop en vereniging van huis, schuur kantoor dienstjaar 1882. No. 169 en 170 niet gevonden.
Een Kadaster veldwerkkaart uit maart 1883. De woning wordt uitgebreid met een koetshuis.
Philippe Frédéric Antoine Jacques baron van Brakell (1830-1918)
Op deze foto zoal hij rond de 20 tot 40 jaar oud zijn. Gemaakt dus in 1850 tot 1870. Gezien de fotografische techniek kan 1850 bijna niet. 1870 zou kunnen.
genealogie online Driessen
Op deze foto zal van Brakell 60 tot 88 jaar oud zijn. Gemaakt in de periode van 1900 tot zijn dood.
De ontwikkeling van een gebied, paden en bermen worden verbreed. Veentjesbrug is links boven te vinden. Aan de onderzijde de Grindweg naar Doorwerth, tot en met de al bestaande Annaweg. Veldwerk gevonden bij C 716. Dienstjaar 1914.
De adressen Annaweg 10 + 12, Doorwerthsestraat 13 zijn waarschijnlijk allen gebouwd in opdracht van P.F.A.J. baron van Brakell voor zijn personeel. De BAG geeft voor al deze woningen 1875 aan. De datum in de BAG is de datum waarop een woning klaar is, niet de datum waarop men begint met bouwen. Nu kent de Renkumse BAG vele fouten, mede veroorzaakt door de totale vernietiging van het Renkumse gemeentehuis in Oosterbeek in 1944. Of er op de schermprint hiernaast (de jaartallen zijn door de auteur toegevoegd) fouten staan? Huize Doorwerth wordt aangegeven als zijnde klaar in 1977. Prima, want op de fundering na is alles wat je nu ziet uit dat jaar. Bij de 4 villa's er om heen kloppen de jaartallen ook. De BAG beschouwt Huize Doorwerth gewoon als een nieuwe woonruimte. Ergens heb ik nog steeds het idee dat Huize Doorwerth uit ± 1880 is. En dan kloppen ook de jaartallen voor de dienstwoningen: 1875. Je gaat eerst ergens wonen en daarna bouw je eventuele dienstwoningen.
In 1880 valt bij de boedelscheiding het hele gebied toe aan P.F.A.J. baron van Brakell.
Een gebied van 331 hectare. Zeg maar het gehele westelijke deel van Doorwerth, tot aan de Heelsumsebeek in Heelsum. De andere jaartallen geven aan wanneer een eigenaar grond heeft verkocht: 1920-24, 1955, 1960-66 en de laatste verkaveling rond 1977-79.
Annaweg 12, de woning van de koetsier van de baron, is volgens de BAG in gebruik in 1875 en een verkopende makelaar geeft 1988 aan.
Op de Koninginnelaan is bijvoorbeeld huisnummer 4 gebouwd in 1913 en bestond destijds uit twee arbeiderswoningen voor personeel van de baron.
Enkele bouwjaren van andere woningen:
Koninginnelaan 2A = 1875
Koninginnelaan 7 = 1880
Koninginnelaan 14 = 1885
Koninginnelaan 18 = 1877
Koninginnelaan 30 A = 1888
Koninginnelaan 30 = 1895
Omdat de BAG begint in 1875 vwb de woning van de koetsier, zou het kunnen dat de Baron Philippe al rond 1870 begint met het bouwen van Huize Doorwerth.
Rond 1880 is Huize Doorwerth gebouwd door de toen 50 jarige Philippe Frédéric Antoine Jacques baron van Brakell, geboren ‘s-Gravenhage 1830, overleden te Heelsum 1918. Hij was burgemeester van de gemeente Doorwerth (1856 - 1904) en lid van de Provinciale Staten van Gelderland (in ieder geval in 1884 -1886).
Baron Philippe is in ‘s-Gravenhage gehuwd met Anna Catharina Van Dijk in 1881, hij was toen 50 jaar oud. Anna is geboren in ‘s-Gravenhage 1856 en overleden 's-Gravenhage 1921.
P.F.A.J. Baron van Brakell en zijn echtgenote A.C. van Dijk zijn in respectievelijk1919 en 1921 op het kerkhof van het Kerkje op de Heuvel in Heelsum begraven. Hun beider graf is echter geruimd in 1999. Begraven op de begraafplaats en niet in de grafkelder van de familie van Brakell onder de kerk, deze was vol en aangezien de echtgenote niet van adel was kon zij als zodanig niet worden bijgezet. Bij het ruimen van het graf is er als aandenken een gedenksteen bij de muurplaat van de grafkelder geplaatst. Daarna is er nog een steen gezet aan de westzijde van de begraafplaats in een te beginnen 'ere-galerij". Wel twee stenen dus, maar geen graf.
Kinderen van Baron Philippe en Anna:
- Anthon Franc Willem van Brakell, geboren te Doorwerth 1882. Overleden te Heelsum in 1939. Trouwde in 1919 met Adriana Margaretha van As, geboren 1881, overleden te Heelsum 1953.
- Jeanne Henriëtte Gabrielle van Brakell. Geboren te Doorwerth 4 januari 1885, trouwde te Doorwerth in 1905 met Willem Charles van Heutsz (geboren 12 juni 1884, overleden op 22 augustus 1930) Willem Charles werkte als vrijwilliger op de boerderij “de Noordberg”. Voor hen werd een villa gebouwd, rond 1900 aan de Utrechtsestraat. Genaamd: “Hoog Doorwerth”, het latere Hotel Hoog Doorwerth, ook wel bekend als de voormalige villa Kievitsdel, Heelsum. Afgebroken rond 1970, mede in verband met de verlegging van de N225 en de A50.
In 1898 krijgt P.F.A.J. Baron van Brakell, de burgemeester van de gemeente Doorwerth een ere-zuil aangeboden van de Doorwerthse bevolking. Dit ter gelegenheid van zijn zevende herbenoeming als burgemeester. De zuil staat er nog steeds, op de hoek van de Koninginnelaan en de Kerklaan. Het Van Brakell-gedenkteken is tegenwoordig een gemeentelijk monument.
Ansichtkaart Uitgave Boekhandel S.B. de Jong, Heelsum, gelopen in 1954.
Een eerste verbouwing, de dakkapel is rond. ± 1915
Soms haalt zelfs een personeelslid van Van Brakell de krant:
"Tot jager van H.K.H. Prinses van Wied, geb. Prinses der Nederlanden, (Marie van Oranje-Nassau (1841-1910)) op de landgoederen onder Wassenaar is benoemd de heer C. Mekking, thans jager bij den heer Ph.A.J. baron van Brakell Doorwerth te Doorwerth"
Arnhemse courant 27-11-1891
Na het overlijden van zijn vader bleef Anthon Franc Willem van Brakell er wonen. Hij was inmiddels rond 1900 al begonnen met een manege (zie hieronder). Hij trouwde in 1919 met Adriana Margaretha van As, 1881-1953.
Uit dit huwelijk: een kind: - Johannes baron van Brakell 1908 - 1952, zie verder op.
In de naamgeving veranderd er ook wat: De baron noemt zich “van Brakel van Wadenoyen en Doorwerth”.
Anton heeft een hobby met paarden:
Een veldwerkkaart uit 1902, hier nog met een (hooi)berg en varkensschuur
Veldwerk kaart uit 1906, weg hooiberg, misschien een paarden-stap-molen er voor in de plaats
kadaster 1909 huis met koetshuis schuur en schuur
In een telefoongids uit 1920 staat: Brakell, A. F. W. Baron v., Stal Doorwerth, Doorwerth.
In de telefoonlijst van 1929 staat vermeld A.F.W. van Brakell, telefoonnr 332 Heelsum dat onder Wageningen.valt, vwb de telefoon.
Anthon Franc Willem van Brakell is begraven op de begraafplaats in Doorwerth. De uitvaart werd geleid door ds. E. Broekema en dhr M. Heybroek uit Oosterbeek gaf lof over de betekenis van Van Brakell voor de paardensport.
De weduwe Adriana Margaretha van As woonde in 1940 nog op de Koninginnelaan 120 (bron adresboek gemeente Renkum 1940)
Gedeelte van een kadasterkaart uit 1921. 715 = Huize Doorwerth, 713 = manege en stallen.
hulpkaart kadaster 1912
Veldwerkkaart 1912
bron ± 1923. Op een kaart uit 1923 zie je Huize Doorwerth met 2 schuren en aan de Annaweg 2 of 3 boerderijtjes met schuren. Half ronde oprit.
Alle andere wegen waren niet meer dan karrensporen en zandpaden. Zo ook het toen kortelings tengevolge van enkele woningen ontstane pad dat later de Koninginnelaan genoemd zou worden (het deel tussen de Utrechtseweg en de N.H. Kerk). Kennelijk hebben anderen (zie bv: link) de letterlijke omschrijving van Demoed overgenomen en heeft men het steeds over de Doorwerthseweg. Die weg heeft echter nooit bestaan.
Neem aan dat steeds de Doorwerthsestraatweg wordt bedoeld.
Het zou kunnen zijn dat op de Annaweg, personeel van de baron en nazaten hebben gewoond. Het bevolkingsregister van de gemeente Renkum is in de laatste Wereldoorlog verloren gegaan en is gedeeltelijk gereconstrueerd.
A.F.W. baron van Brakell was actief in de paardensport.
Rond het jaar 1900 gaf jonker Anthon Franc Willem van Brakell aan zijn vader te kennen een luxe handelsstal te willen oprichten. De gebouwen behorend bij de handelsstal van de jonker kwamen op het landgoed van zijn vader. Zo verrees er een koetshuis, een koetsierswoning, een tuigenkamer, een ontvangkamer en de stallen met boxen. Voor de dressuur waren een overdekte manege en een buitenmanege onmisbaar. Alle gebouwen waren in de kleuren blauw en geel geverfd. Zelfs de tuigen waren uitgevoerd in geel koper en blauw leer. Op de voorgevel was een reclamebord aangebracht waarop, natuurlijk in blauw en geel, was vermeld: Stal Doorwerth, Heelsum bij Arnhem, hofleverancier, handel in luxe rij-, tuig- en concourspaarden, cobs en pony's, fokkerij van Hackney's. Bij het gebouwencomplex werd een concoursweide aangelegd. De stallen waren gelegen aan een grintweg, Annaweg genoemd, naar de baronesse, moeder van Anthon. Deze weg was door de baron aangelegd en vormde een verbinding tussen de stallen en de grote straatweg. Het personeel, behorend bij de handelsstal, bestond uit een pikeur, een koetsier en een aantal stalknechten. De hoefsmid kwam met zijn gereedschap naar de stal en besloeg daar de paarden. Een windmolen zorgde voor het oppompen van water. Om beurten sliep een van de stalknechten in de brede gang tussen de paarden. Ook bij merries die een veulen verwachtten werd gewaakt.
De naam Stal Doorwerth kom ik voor het eerst tegen op 22-07-1904 als bij de Landbouwfeesten op Klarenbeek de 2e prijs van f 10 of een zilveren medaille, wordt toegekend aan een „Merrie" van de stal Doorwerth. A.F.W. baron van Brakell is dan 22 jaar oud. (bron: de Arnhemsche courant 22-07-1904)
Eerste inschrijving bij de KvK was op 1 september 1903 door Anthon Franc Willem van Brakell. Geen manege, maar ingescheven als paardenhandel.
Daarna is de naam “Stal Doorwerth” een vaste verschijning in de kranten. Vele vermeldingen van prijzen gewonnen op verschillende concoursen.
In 21-12-1907 zie ik voor het eerst een advertentie: Handel in LUXE PAARDEN, en het gaat goed met de zaken, er komt een Telegram-Adres: STAL DOORWERTH-RENKUM.
Een andere advertentie van 28-02-1910 geeft wat meer info over de handel: Stal Doorwerth, Heelsum bij Arnhem, Handel in Luxe Paarden. Steeds voorhanden prima ingereden Spannen, Hackney's, Cobs en Pony's. Steeds voorradig 50 a 60 stuks. Telegram-adres: 476 Stal Doorwerth, Renkum.
Op 15-10-1923 bericht de krant over de opening van een nieuwe Manege. Er is dan nog steeds een handel in Luxe-, Rij-, Tuig- en Concourspaarden, Cobs en Poney's. Stal Doorwerth fokt ook Hackney's. En de Manege is nieuw. "Hiermede heb ik de eer mede te deelen dat er een manége aan mijn stal is toegevoegd, alwaar grondig rijonderricht door bekwame vakkundigen te bekomen is. Voorts prima rijpaarden te huur per uur, per dag en per maand en tevens gelegenheid tot stalling van pensionpaarden. Tarief op aanvrage verkrijgbaar". Ook nieuw: telefoon Interc. Wageningen 332.
Op deze kadasterkaart uit 1926 (een uitsnede) zijn de schuren voor het eerst te zien.
Telefoonlijst 1927:Stal Doorwerth Paardenh. en manége, Annaweg, Heelsum 332
Tot 02-10-1926 gaat het goed met Stal Doorwerth. Men wint er vele prijzen. Dan verschijnt er in de krant een advertentie van Notaris G. A. De Meester uit Heteren. "De notaris zal op vrijdag 8 Oct. 1926, v.m. precies 12 uur, in de stallen van Gebrs. Riemer, Walstraat, Arnhem, a contant verkopen voor de Stal Doorwerth, wegens opheffing van de manége: 10 rijpaarden van verschillenden leeftijd en kleur. Bezichtiging vanaf 9 uur 's morgens vóór den verkoop. Extra toevoeging: De handel in luxe-, rij- tuig- en concourspaarden blijft op Stal Doorwerth bestaan. En vier dagen later staat er in de krant: 06-10-1926 De aangekondigde Paardenverkooping voor Stal Doorwerth gaat niet door. De manége blijft bestaan". Notaris G. A, de Meester.
Niet duidelijk is of er wel paarden onderhands zijn verkocht en dat de Manege op kleinere voet wordt voortgezet.
Arnhemse courant van 29-03-1930: "Notaris G. A. De Meester te Heteren zal op woensdag 9 April aanstaande, om 11 uur in de manege van Stal Doorwerth te Doorwerth, voor de HoogWelGeb. Heer A. F. W. Baron van Brakell Doorwerth wegens opheffing van de equipage en inkrimping van het bedrijf à contant publiek verkopen: Diverse Rijtuigen, als: Coupé's, afrijbrik. sportbrik, spyder, Amerikaner, Victoria Showwagen, Pony tonneau, dresseerkar, tandemkar, omnibusbrik, fouragewagen. Diverse tuigen, concourstuigen, gareelen, teugels (alles één-, twee- en vier-spans), trenzen, strengen, halsters, riemen, stangen, en stijgbeugels, dames-, 'heeren- en kinderzadels, klokkenstel, bellen, paardedekens, ruiven, gereedschappen, divers leerwerk. Voorts een lift met toebehoren, geheel compleet, kleerkasten, tuigenkapstok en hetgeen verder te zien zal zijn. Kijkdag dinsdag 8 April a.s. van 9 tot 12 en van 2 tot 5 uur en 2 uur voor den verkoop, tegen betaling van f 0.25 entree ten behoeve van de “Algemeene Armen”. Catalogus te verkrijgen bij Notaris de Meester voornoemd, en op de kijkdag a. d. manége tegen betaling van 25 cent."
A.F.W. van Brakell is dan 48 jaar oud. Tijd om een hobby af te bouwen ??
Op 08-06-1936 wint het paard Sylvano van Stal Doorwerth gereden door de baron van Brakel weer een prijs. Niet duidelijk is wie nu het paard bereden heeft. Het zou zoon Johannes geweest kunnen zijn.
In de Arnhemse courant van 21-07-1939: "Arnhem, 21 Juli. Te Doorwerth is, 57 jaar oud, overleden A. F. W. baron van Brakell van Wadenoyen en Doorwerth. Baron van Brakell was de kleinzoon van den laatsten bewoner van kasteel Doorwerth. Hij was eigenaar van den bekenden Stal Doorwerth, waarvan afkomstig is de pony, welke aan Prinses Beatrix op haar eersten verjaardag werd aangeboden. De begrafenis zal geschieden op Maandag a.s. te Doorwerth. Vertrek van het sterfhuis des namiddags te twee uur."
25-07-1939: Op 57-jarigen leeftijd is na een vrij langdurige ongesteldheid op huize „Doorwerth" (gem. Renkum) overleden de heer A. F. W. baron van Brakell van Wadenoijen en Doorwerth, een der meest bekende persoonlijkheden in de paardenwereld, welke meer dan 35 jaar de reputatie van zijn vermaarden stal „Doorwerth" wist hoog te houden.
Na het overlijden van Anthon Franc Willem van Brakell wordt op 20-7-1939 volgens de KvK voortgezet door zijn zoon: Johannes baron van Brakell, met de vermelding: "nog niet inschrijfplichtig". Johannes tekent dan naast weduwe van Brakell - van As, ook voor de andere erfgenamen.
De Stal Doorwerth haalt dan nog een paar keer het nieuws:
28-09-1940: De ANWB heeft aangesteld Bondsstal VII 16a Heelsum Stal Doorwerth.
22-06-1942: Eem demonstratie, met tandem Shetland-ponies door de stal Doorwerth was de moeite van het bekijken overwaard. Evenals de demonstratie van een paardensportmid.
26-06-1944: De wijze, waarop de heer Snippe van stal Doorwerth de beide Broomparks voorbracht, voor de paardensportverdient aparte vermelding.
Snippe wordt hierna nog een paar keer genoemd als koetsier van de Baron. Hij woont Annaweg 12. En in 1927 wordt J. Snippe genoemd als berijder van een paard dat een prijs wint.
En dan wordt het stil. Het is oorlog, veel schaarste en alles op de bon. In 1944 komt de eigenaar te overleden en wordt de Manege met de naam Stal Doorwerth opgeheven per 1 oktober 1944. In september 1944 zijn de luchtlandingen en in oktober 1944 worden Doorwerth, Heelsum, Renkum, enz. ontruimd. Per 1 november 1946, ja er was een oorlog, wordt de opheffing schriftelijk bevestigd door Johannes baron van Brakell met als woonadres Schaapsdrift 6 te Heelsum. Waar was dit? In de krant is te vinden, vlak bij de bushalte Kievitsdel. In de kranten komt deze Schaapsdrift in Heelsum voor van 1930 tot 1945. Vermoedelijk is de huidige Schaapsdrift in Doorwerth een voortzetting van dezelfde straat, toen in Heelsum. Later, komen we fam. van Brakell tegen in Renkum, aan de Dorpsstraat, hoek Nieuweweg.
Een kadasterkaart uit 1943, veel schuren, een paardenbak
Een opname van Wiel van der Randen in 1940.
Tot ongeveer 1977 stond er naast Huize Doorwerth een grote schuur van 9 x 21 meter. Ik weet nog niet wanneer deze Schuur gebouwd is. Kan me indenken dat deze schuur of een voorganger hiervan gebruikt is voor de handel in paarden. De manege is op oudere (kadaster) kaarten te zien als een grote en 3 kleinere gebouwen aan de westkant van de Annaweg. Er is een ansichtkaart met de tekst: Heelsum, Weg bij Stal. De stal(len) staan er niet op, die staan achter de woning rechts.
Als je ten noorden van de Annaweg staat, is dezelfde foto nog steeds te maken:
De meest duidelijke kaart waar Stal Doorwerth op staat. Een L vormige schuur naast de villa en aan de Annaweg nog drie schuren.
Luchtfoto van de RAF, gemaakt in september 1944, vlak voor de airborne-landingen. Alles is nog zichtbaar. Op de weide ten oosten van Huize Doorwerth zijn de sporen van een concoursweide nog zichtbaar.
Eerst in 1990 komt de naam Stal Doorwerth weer terug. Deze Stal Doorwerth bestaat nog steeds. Fonteinallee 26, Doorwerth, naast de Rijnbrug van de A50. Kijk hiervoor bij boerderijen.
Andere foto's. hippomobielerfgoed.nl/2018/punch-purette/
Uit de Indische courant van 12-05-1939.
"BEZOEK AAN STOETERIJ OP DEN VELUWEZOOM. Rijpaardje „Cesar” van Prinses Juliana was ook van hier afkomstig. Heelsum, 2 Mei. Op een der mooiste plekjes van den weligen Veluwezoom (dubbel mooi nog met zoon zachten Meiregen op het jonge groen) is de kleine pony van Prinses Beatrix geboren en grootgebracht. Want temidden van de beukebosschen nabij Heelsum, ligt eenzame afzondering de welvarende stoeterij van A.F.W. baron van Brakell — op een heuvelrug tusschen den breeden Rijn en de statige allee, Welke u van Arnhem tot Wageningen de nadeelen der lintbebouwing doet ervaren. Ga ongeveer halverwege die allee even het zuiden in, den heuvel op, en ge komt al gauw aan een, door boomen omsloten, hooggelegen welde, waar alom kleine paardjes aan het grazen zijn. Nog even doorloopen en ge staat voor Huize Doorwerth met daarachter de vele ruime frissche stallen, het kraak-zindelijke koetshuis en de nieuwe manege. In deze stille, landelijke omgeving wijdt baron Van Brakell zich nu reeds sinds 1910 aan het fokken van paarden; daarin thans al vele jaren door zijn zoon getrouw ter zijde gestaan. In den beginne was bij dit fokken de aandacht vrijwel geheel gericht op het tuigpaard en zoo heeft Stal Doorwerth dan ook, nu ongeveer vijfentwintig jaar terug, twee zwarte koets- paarden aan H.M. de Koningin mogen leveren. Doch in dienzelfden tijd heeft baron Van Brakell, evenals thans, voor het lilliput-paardje van een Oranje-prinses mogen zorgen. Toen immers Prinses Juliana nog klein was, werd hij met een pony op het Loo ontboden. In een veewagen met een paard ervoor ging het de Veluwe over naar de koninklijke zomerresidentie toe. En daar viel het kleine beestje zoo in den smaak, dat het meteen blijven kon. Dat was dan bruinbonte hengst, Cesar genaamd, die èn als rij- èn als trekdier de Prinses heel wat aangename uurtjes bezorgd heeft. In die dagen waren de pony's nog niet zoo verbreid hier te lande als thans. Het was nog echt een luxe-artikel voor enkelen; en bovendien had elk circus natuurlijk een dressuur-nummer met deze paardjes op zijn programma staan. Geleidelijk aan is de belangstelling voor deze liliputters echter toegenomen. Welke toeneming zeker wel het meest te danken is aan het economische voordeel, dat velen met deze pony's hoopten te bereiken, waarbij we dan vooral aan het wagentje van oen venter en aan het meer eenvoudige werk op de boerderij moeten denken. De koopprijs is ook niet al te hoog (zoo tusschen de ƒ150 en de ƒ300) en dan is het zeker tevens nog een ding van belang, dat de pony zeer sober is bij het voedselgebruik. Dat is nog een overgeërfde eigenschap. Want zooals men weet, zijn deze paardjes oorspronkelijk afkomstig van de Shetland-eilanden, ten noorden van Engeland. Op die rotsige stukjes grond — tezamen ongeveer zoo groot als een Nederlandsche provincie — viel en valt er voor de pony's niet zoo heel veel te halen. Om van den nood een deugd maken, kwamen ze zoo tot een sober leven.
Eigen stamboek. De toenemende belangstelling ook in Nederland voor deze beestjes heeft als vanzelf geleid tot de oprichting van een eigen, Koninklijk goedgekeurd, stamboek, waar nu al zoo ongeveer honderd en tachtig exemplaren ingeschreven staan. Maar buiten dat boek loopen er toch zeker ook nog eenige honderden rond. Heel wat hiervan hebben iden toets der critiek en keuring niet kunnen doorstaan. Waarbij het dan meestal neerkomt op
Vanaf 1939 tot uiterlijk 1947 zal Huize Doorwerth als hoofdbewoner hebben gehad: Johannes baron van Brakell (Wadenoyen en Doorwerth). Geboren ‘s-Gravenhage 1908, en dat is dus ruim voor het huwelijk van zijn ouders in 1919, overleden Arnhem 1952. Trouwde te Oosterbeek in 1940 met Magdalena Francisca Campman, 1913 - 1991. Johannes werd slechts 44 jaar, en is als enige van Brakell begraven op de begraafplaats Mariahof aan de Groeneweg te Renkum. Magdalena is overleden in 1991 te Rijswijk, Zuid-Holland.
Hun kinderen alleen de eerste voornaam:
1. Adriana
2. Emile
3. Angèle
Op het moment van overlijden van Johannes in 1952 is Huize Doorwerth al geworden tot Hotel de Noordberg. De familie woonde toen zelf op de Dorpsstraat 161 te Renkum (Soeterbeek). Soeterbeek is afgebroken in de jaren 60. Tegenwoordig staan daar woonhuizen die er in 1972 - 1973 zijn neer gezet en zijn de huisnummers aangepast.
Uit het Algemeen Handelsblad van 5-7-1947. Huize Vreeberg was in de voorafgaande jaren een bekend pension.
Hotel de Noordberg, gaat na de oorlog open op 10 juli 1947. Pachter van het Hotel is dhr. François Gerard van der Hooft. En zijn naam wordt dan ook genoemd in de Naamlijst voor den interlocalen telefoondienst 1948, 1949 en 1950. Voordien werkte hij op Huize Vreeberg in Oosterbeek. En in de café pension aan de Weverstraat 110 in Oosterbeek.
Uit een onderzoek van Geert Maassen van het Gelders Archief:
“Na de Tweede Wereldoorlog behoorde het pand nog steeds tot de eigendommen van de familie Van Brakell, maar de heer François Gerard van der Hooft huurde het voor horeca-doeleinden. Het hotel 'De Noordberg' veranderde in 1959 van eigenaar, en de exploitatie werd gestaakt. De villa werd weer particulier bewoond en herkreeg haar oorspronkelijke naam".
Een advertentie uit 1955 zoals die te vinden is in Delpher.
Het huis heeft in 1956 zo’n 15 kamers over drie verdiepingen.
Kelder van 16 x 14,5 meter, met een extra uitgang naar buiten.
Begane grond: De grote woonkamer beneden meet 6 bij 11 meter. Er is een serre, twee keukens, drie andere kamers en een aangebouwde schuur.
De eerste verdieping heeft 6 grote kamers, waarvan 3 met balkon. Een wc en een badkamer.
De tweede verdieping heeft 5 kamers en een wc.
Er is nog een zolder van 8 x 7 meter.
In het hele pand zijn 15 vaste kasten.
(bron: belastingkaart 1956 gemeente Renkum)
1959 - 1962 Leegstand. De Vereniging Johannes Stichting uit Nieuwveen, kocht Huize Doorwerth en wilde er een tehuis vestigen voor zorgbehoeftige personen. De gemeente gaf er echter geen toestemming voor. Op dat moment liepen andere kleine verzorgingshuizen slecht of moesten sluiten. Tijdens de leegstand heeft de familie Snippe (de koetsier voor de van Brakell’s, woonachtig aan de Annaweg) het huis beheerd.
De Vereniging Johannes Stichting verkoopt aan Zents in 1962.
1962 - 1977 Gekocht door de heer Jos Th. Zents (1891 - 1977). Hij is dan de eigenaar van Zent's Bedden- en Tapijtmagazijn aan de Dorpsstraat 43 te Renkum. Zoals de winkel in 1937 heette.
Het oude huis telde 17 kamers, en was behoorlijk vervallen. Het heeft dan al rond de 3 jaar leeg gestaan. Zents voerde een gigantisch herstelplan uit. De familie Zents heeft er meerdere jaren gewoond. Op het landgoed stond een schuur - koetshuis (zie foto) en was er naast de grote vijver aan de zuidzijde nog een kleine vijver aan de noordzijde in het bos.
In 1975 is Huize Doorwerth door Zents afgebroken en is er de huidige villa op de bestaande kelders en oude fundamenten neer gezet. De bouw was klaar in 1977. Aansluitend is ook het meerdere hectaren grote landgoed door de heer Zents verkaveld en zijn er meerdere andere villa’s en bungalows neer gezet. (zie de tekening verderop)
Een zoon van de heer Zents heeft in 1978 de villa op het adres Roggekamp 3 te Heelsum gebouwd en bewoond. Dat is dus pal achter Huize Doorwerth.
Eerder zijn al stukken grond verkocht op aan de Doorwerthsestraat, daar staan nu drie bungalows en een oude boerderij.
Het grote koetshuis van 9 bij 21 meter is na 1976 afgebroken.
In 1944 wordt de gehele Veluwezoom van Rhenen tot en met Arnhem vanuit de Betuwe door de Geallieerden onder vuur genomen. Grote schade aan winkels en woningen. Ook de winkel van Zents wordt getroffen.
De twee concurrenten delen gezamenlijk één winkel. Opname van de foto in november 1945. Bron HGR en L.v.d.B.
Uit: Johan. M. Snoek; Soms moet een mens kleur bekennen. Kok Kampen 1992.
"De zaak. Wim en ik zijn onmiddellijk samen hard aan de slag gegaan in de textielhandel. De bevolking was zo goed als alles kwijt dus was er grote vraag, met nog maar weinig aanbod. Eerst vond de verkoop van kleding nog collectief plaats vanuit één centraal punt: ons huis nog wel. Maar al gauw ging iedere manufacturier weer zaken doen voor eigen rekening. Wij hadden de voorkamer van ons huis als winkel ingericht. Maar verkopen vanuit een woonhuis en dan nog wel buiten de Dorpsstraat, dat leek ons op den duur minder gunstig voor de omzet. Nu was er in Renkum een filiaal van Zents uit Wageningen, een firma in herenconfectie. Dat artikel verkochten wij niet terwijl Zents geen damesconfectie verkocht. Wel voerden beide firma's bepaalde artikelen, zoals overalls en herenmode: maar och, voorlopig was alles nog schaars. Het pand van Zents te Renkum was wel beschadigd maar niet verwoest. We besloten om te vragen of wij de helft van dat pand mochten huren. Het was best te doen: een rietmat zou de winkelruimte in tweeën verdelen. Zents was RK en wij Protestant. Alles zou afhangen van het onderling vertrouwen en een goede coëxistentie. Zents hield ruggespraak met zijn filiaalhouder, Van Swaay, en die had er wel fiducie in. Zo trokken we in bij Zents; de rietmat kwam er. De ene brandkast werd door beide firma’s gebruikt! Zonder enige wanklank hebben Zents en Snoek vier en een half jaar lang (veel langer dan gedacht) ieder de eigen zaak gedreven in één ruimte".
De Koninginnelaan die aanvankelijk doorliep tot ver in Doorwerth, stopt bij het Kerkje op de heuvel in Heelsum. De Doorwerthsestraat gaat in een bocht en volgt dan een stuk van de voormalige Koninginnelaan. De Koninginnelaan richting Doorwerth krijgt een andere naam: de W.A. Scholtenlaan.
Zents heeft plannen. Het oude huis geheel afbreken en een nieuwe villa bouwen. Het landgoed verkavelen en er nog andere villa's laten bouwen.
Een plan wordt gemaakt:
ontwerp: architect Nico Zantinge, Enschede, dd: 5-6-1976.
Uit een onderzoek van Geert Maassen van het Gelders Archief:
“In de jaren zeventig werd het perceel met omliggende terreinen door de eigenaar, de heer Josephus Thomas Zents, verkaveld. 'Huize Doorwerth' werd gesloopt, en ter plekke verrees een nieuwe villa (de bouwvergunning werd op 15 september 1976 verleend). Het huidige adres is Doorwerthsestraat 41; een gevolg van het aanleggen van de Roggekamp, die dit gedeelte van de oorspronkelijke Koninginnelaan afsneed van het westelijke stuk”.
Een luchtfoto van de verbouwde villa met de nog aanwezige schuur.
De bouw van twee nieuwe villa's, geheel links De Roggekamp.
In de jaren 1977 - 2008 is het pand bewoond geweest door de familie V.-B.
Daarna bewoond door de familie dJ.-D.
Een foto voor de renovatie in 2008 - 2009, bron archief Zents
Enkele passages uit de verkoopfolder van Qualis:
"Ooit stond hier het huis van Ph. F.A.J. Baron van Brakell, burgemeester van Doorwerth (ca. 1870). De Annaweg even verderop is vernoemd naar zijn vrouw. Op de oude fundamenten van de kelders werd in 1977 een nieuw huis gebouwd. De huidige bewoners kochten het in 2008 en na een grondige renovatie trokken ze er in 2009. Jarenlang stond het huis te koop en de fam. J. - D. volgde het ruim een jaar alvorens tot kopen over te gaan. “Ik viel op 3 dingen” vertelt hij. “Ten eerste de hal met vide. Ten tweede kon de kelder verbouwd worden tot riant souterrain. En ten derde, niet onbelangrijk, dat elke slaapkamer voorzien was van een eigen badkamer”. En van het een kwam het ander. Tekeningen werden gemaakt, aanpassingen gedaan, vakmensen gezocht, vergunningen aangevraagd en de renovatie kon beginnen. De garage werd keuken, de keuken een ruime werkkamer en door een gedeelte van de living van harmonicadeuren te voorzien werd dit een bijzonder aangename tuinkamer. Achteraf viel de renovatie wel een beetje tegen. Er moest toch meer gedaan worden dan ze hadden gedacht. Vloeren, plafonds, muren, het hele souterrain werd vochtvrij gemaakt, badkamers, keuken, alle buizen en bedradingen, ja zelfs het riool werd opnieuw aangelegd. Ook werd er een lift ingebouwd. “Je wilt niet weten hoeveel containers met puin hier afgevoerd zijn”. “Eigenlijk wel” zeg ik. Ze kijken elkaar aan en na enig rekenwerk komen ze uit op 70. De lambriseringen en de antieke lamp komen nog uit Huize Doorwerth, het vorige huis dat hier gestaan heeft."
Tekst: José van Hall; Foto’s: Arjan de Lange.
In 2016 is de villa verkocht door de familie fam dJ.-D.
bron: verkoopfolder van Qualis.
Opname uit 2015. Het huis staat sinds 1977 met de voorkant en ingang naar het Noorden, de oprijlaan is echter altijd aan de zuidkant geweest. De twee toegangszuilen aan de voormalige Koninginnelaan zijn nooit verplaatst.
Opname uit 2014 als de Huize Doorwerth te koop wordt aangeboden.
Verkocht in 2016.
Met dank aan de familie Zents, Jo (en Wil) Ackerman, Jan Kluwen.
Paul G.M. Zents: Drie generaties Zents in de periode 1928 tot 2002. Particuliere uitgave.
D.J. van der Weijden; De eenvoud van het geluk. Uitgave Boekhandel de Jong, Heelsum, 2006
Aleid W. van de Bunt: Dorenweerd. Van heerlijkheid tot dorp, uit 1974
Aleid W. van de Bunt: Dorenweerd. Van heerlijkheid tot dorp, uit 1987, gewijzigde druk.
E.J. Demoed: Van Een Groene Zoom Aan Een Vaal Kleed: Zijnde De Geschiedenis Van De Dorpen. etc. 3 drukken. Huize Doorwerth komt voor op pagina 92, de een na onderste alinea.
C. Burgsteyn en K. Heijers: Fotoboek van de dorpen Renkum en Oosterbeek uit 1985.
Historisch Genootschap Redichem
Heemkunde Renkum
wikipedia
2 zalmen die regtop en afgewend