| jaar |
het goed Dreijen
home |
Hans
Braakhuis
dec 2024
|
|
Dreijen
- Dreyen - Dryen, Dreyden - Dreden - Dreiën, Oosterbeek.
Huis Dreijen, Graaf van Rechterenweg 12
In de aardrijkskundige woordenboeken van de 19e eeuw wordt de
naam
Dreijen zowel voor het landgoed als het gehucht gebruikt. Van der Aa
beschreef in 1841 Dreijen als een buurschap, die tot Oosterbeek
behoort, met drie huizen en 25 inwoners.
Van het
voormalig landgoed is niet veel meer te herkennen. |
De Dreijen is een voormalig landgoed in het noordwesten van Oosterbeek.
Het landgoed wordt begrensd door enkele lange straten als de Nico
Bovenweg, de Utrechtseweg, de Stationsweg en de Oranjeweg. Zeg maar rond
de Graaf van Rechterenweg in Oosterbeek.
Oorspronkelijk veel groter. Een gebied ten noorden van de Utrechtseweg, gelegen tussen de bouwhoeve ‘De
Sonnenbergh’ ten westen, en de uitgestrekte heidevelden van het
klooster Mariëndaal en Boschveld ten oosten. |
| 1113 |
Oudst bekende eigenaar, de orde
van St. Jan.
Deze Orde wordt in 1112 in Jeruzalem gesticht voor de verzorging van
zieke
pelgrims. Tijdens de derde kruistocht (1189-1192) maakt Otto I graaf
van Gelre (1182–1207)
kennis met de ridders van St. Jan die zich tot taak hadden gesteld
zieke en gewonde pelgrims te verzorgen. Vervolgens gaf hij hun een deel van zijn eigendommen in
en rond Arnhem, waaronder gronden en goederen langs de St. Jansbeek. In het jaar
1214 komen we de Orde voor het eerst tegen, wanneer Albertus, ‘meester’ van de Sint Jansheren
in Arnhem, in een oorkonde wordt genoemd. Arnhem heeft de Walburgiskerk (1370) aan de
ridders te danken. De commanderij van Arnhem wordt voor het eerst
genoemd in 1234. |
In 1305 was het goed Dreden
eigendom van de Commanderij van Sint-Jan te
Arnhem. De Commanderij schonk de Dreijen in de
14de of 15de de eeuw aan de Sint Nicolaas broederschap te Arnhem. |
| 1351 |
de St. Nicolai Broederschap,
Arnhem.
De Broederschap noemt 1351 het oprichtingsjaar van de Arnhemse tak.
De pestepidemie was er de aanleiding daarvoor. Er werd geld ingezameld
voor de Stichting. In een gasthuis bij de Rijnpoort werden armen en
zieken opgevangen, waarbij men ook aandacht had voor hun welzijn. Ook nu is de Broederschap nog steeds
actief.
|
De
Sint Nicolaas broederschap was een liefdadige instelling die arme
mensen hulp en steun verleende en zo nodig onderdak verschafte in het Sint Nicolaas Gasthuis. |
| 1447
|
Johan van Arkel, richter te Arnhem en van de Veluwezoom, oorkondt dat
Derick Struve overgedragen heeft aan Gerit Brouwer, huismeester van de
Broederschap, een rente van 1½ molder rogge 's jaars, gaande uit zijn
goed te Dreijen in het kerspel Oesterbeeck |
bron Gelders Archief
|
1565
|
Coram Evert van Mekeren, richter te Arnhem en van Veluwezoom, en
gerichtsluiden Jan van den Berge en Evert Gaymyss zijn gekomen in het
gericht heef Joachum Crabbe, sceffener, en heer Corneliss Rampertss,
prior des godshuis van Sente Jan binnen Arnhem, en hebben verlijd en
bekend dat Jan van den Berge huismeester indertijd van Senter Claess
gasthuis, bij de Velperpoort gelegen, goedlijk en wel afgekocht, gevrijt
en gelost heeft van Sente Jans godshuis voorzegd 7 butskens 's jaars,
die ditzelve godshuis jaarlijks geldende had uit erf en goed der
Clasenaers, te Dryen gelegen onder de gerichte van Oosterbeek en ambt van Veluwezoom, en bekenden nil juris [enz.]; |
bron Gelders Archief en aldaar een link om de originele teksten te lezen
|
| 1570 |
In 1570 wordt melding gemaakt
van het “het goet tho Dryen met huis, bouwland en heggen” |
Heemkunde Renkum
|
1648
1650 |
"In
den koopbrief — Willem III heeft
op 27. November 1684 het Loo gekocht van Johan Carselis van Ulft gen.
van Doornick, heer van Laeckhuysen, Lathum enz., c.s. — is sprake van
twee leenen 2): het erf en goed ter Moeien (Meulen) in de Apeldoornsche
buurschap Wenum en een huis aan
het Land van de Markt te Arnhem. En deze twee leenen, waarvan het
eerste reeds in 1564 voorkomt, en het tweede eerst in 1644 te leen
gemaakt is, vormden met eenig land te Harskamp (Ede), een aandeel in
een erf te Dreijen
(Oosterbeek), het huis „den Ossenkop" aan Emaus buiten de St. Janspoort
te Arnhem en de helft van een kampje met huis daarop buiten de
Velperpoort aldaar de geheele leenkamer". (Gelre 1927 pagina
244) |
Naar een kaart van Nic
Geelkercken rond 1650.
De weg met 442 is elders beschreven als Heerstraet naar Utrecht. Mariëndal is rechts op de
kaart te vinden, Enig idee hoe groot Dreijen is, |
| 1650 |
De Utrechtsen weg is elders beschreven als Heerstraet naar Utrecht. |
| 1697 |
In
1697 werd een nieuwe houtwal om de hoeve aangebracht "ter weringe van
't grof wilt". De hoeve bestond toen uit een huis met een schaapskot,
schaapsdrift, bos, kreupelhout en bouwland. |
bron De geschiedenis van de Dreijen |
|
Dreijen in 1818
 |
| 1818 |
Een kadastrale kaart uit 1818, In het midden, net boven de R en Y van Drijen is een huis met schuren te zien. Uitnede. Het perceel van Jonkheer van Haersolte
|
In 1818 gaat de Broederschap van St. Jan de Dreijen verkopen.De Jonkheer van Haersolte, die in
1818 eigenaar werd, liet een grote
oppervlakte heide als plantsoen aanleggen met vele wandelwegen.
Anthony Frederik Robert Evert baron van Haersolte (1756- 1830), koopt
van de Sint Nicolaas Broederschap de het goed Dreijen met 50 hectare
aan omringende heidevelden, hakhout en bos.
In 1828 werkt zijn zoon Alexander H.A.C., als rentmeester van de St.-Nicolai broederschap. |
| 1825
|
In 1825 komt het landgoed te
koop: Uit
de hand te koop: Het landgoed Dreijen, gelegen in het aangenaamst
gedeelte van Gelderland, Gemeente Oosterbeek, drie kwart uure van de
Stad Arnhem, aan den Straatweg van daar op Utrecht, en zijnde omringt
van de Landgoederen Mariëndaal, Lichtenbeek, den Hemelschenberg en den
Oorsprong; bestaande in deszelfs zeer bewoonbare onlangs gedeeltelijk
nieuw gebouwde Huizing en Stalling, met extense Tuin, voorzien van
exquise Vruchtboomen, Wandelingen, Lanen met hoogaande Boomen,
Waterpartijen, waarvan de Bronnen zich op het Goed zelve bevinden;
voorts bouw- en weiland, akkersmaalsbosch en opgaande eiken, beuken,
elzen, dennen, peppelen en ander hout, zijnde met de daartoe behoorende
bouwplaatsen te zamen groot ongeveer 42 Bunders; te aanvaarden naar
verkiezing, dadelijk of met Mei aanstaande. Nadere informatien zijn te
bekomen ten Kantore van den Notaris Mr. Jacob Nyhoff, in de
Bakkerstraat te Arnhem. Opregte Haarlemsche Courant van
29-10-1825.
Een duidelijk voorbeeld van een landgoed.
De koper is Jan van Delden. Van
Delden was ongehuwd en rentenier,
geboren en daarvoor wonende te Groningen. Jan van Delden overlijdt in
1832 al op 58 jarige leeftijd en de erven zien zich gedwongen de dure
spullen, koetsen, paarden, te laten veilen.
Naast dit rond 50 ha grootte landgoed had van Delden ook nog ± 13 ha
langs de Utrechtseweg in bezit, de Dennenkamp. |
|
| 1832
|
de
situatie in Hisgis. In 1832 is vrijwel alles links van de Stationsweg
van Jan van Delden en rechts is alles van de St Nicolaas Broederschap |
1932
In 1832 stonden in dit gebied
nog twee schaapskooien, wat erop wijst
dat er ook heidegronden waren. Om enig inzicht te krijgen in de omvang
van het gebouwde eigendom op dit landgoed dient de vergelijking van het
belastbare inkomen met andere gebouwen voor de grondbelasting. Voor
Huize Dreijen bedroeg dit f 150.--. Alleen Mariëndaal met f 255.--, de
Hemelseberg met f 300.-- en Hartenstein met f 210.-- werden in de
kadastrale gemeente Oosterbeek hoger aangeslag
|
| 1833 |
Na de veiling van de erven van Delden koopt Johannes Hendrik Lodewijk Maurenbrecher (1780?-1842) in 1833 een
stuk van landgoed Dreijen. Zijn welvaart had hij te danken aan de
koloniale connecties die zijn familie in stand had gehouden.
Maurenbrecher is zelf particulier slavenhouder in Berbice, het
huidige Guyana. Hij bezit geen plantages, maar verhuurt tot
slaafgemaakte personen aan plantagehouders. Als de Britten in 1834 de
slavernij afschaffen, ontvangt Maurenbrecher hiervoor een financiële
vergoeding. Bij zijn compensatieclaim staat dat hij in dat jaar dertig
personen in slavernij ‘bezit’. Zij bevinden zich op koffieplantage Buses
Lust and Resolute. De werkdruk in Berbice is groot en de sterftecijfers
zijn hoog: omdat het gebied moerassig is en slaafgemaakten op blote
voeten moeten werken komen hier veel ziekte-uitbraken voor.
Maurenbrecher kan zijn ‘compensatie’ van de Britse overheid onder
meer investeren in de aanschaf van landgoed Dreyen (nu Dreijeroord,
Oosterbeek).
|
Rond 1834 - 1839 verkoopt de St. Nicolai Broederschap aan
Maurenbrecher, een stuk heideveld op Dreijen, nadat de eigenaren van de
aangrenzende schaapsdriften hadden te kennen gegeven daartegen geen
bezwaar te hebben. Het heideveld bedroeg ruim 226 ha. De St. Nicolai
Broederschap verkocht heel veel grond in die jaren in de omgeving van
Schaarsbergen, Terlet en Deelen. Het gekochte goed, waaronder een
boerenhoeve van 4,9 hectare en schaapskooi met omliggende gronden van 1
hectare was jaren later de locatie waarop Dreijeroord gebouwd zou
worden.
Stukken betreffende de verkoop door de Broederschap van een stuk bos- en
bouwland, gelegen tussen de twee afzonderlijke delen van het landgoed
Dreyen, aan de eigenaar van het landgoed, J.H.L. Maurenbrecher,
1833-1834
Maurenbecher was gehuwd Henriette Elisabeth Maurenbrecher - Swaving.
Zij was testamentair erfgenaam en had een zoon uit een eerder huwelijk,
Johannes Vincent Westrik (1802-1844). Hij is raadsheer bij het
Gerechtshof van Gelderland in Arnhem als hij, enig kind en wettig
erfgenaam, na het overlijden van zijn moeder en stiefvader
Maurenbrecher een groot stuk Dreijen in eigendom krijgt. Westrik voert
vanaf 1840 onderhandelingen met de nieuw aan te leggen Rijn spoorweg
voor het traject Utrecht - Arnhem. Hij gaat akkoord met een een
vergoeding van 34.206 gulden. Westrik wil met dit vele geld een leuk
buiten laten bouwen op de plek van de oude boerenhoeve.
Helaas overlijdt Westrik in 1844.
|
1842
1844 |
Na het overlijden van Muarenbecher komt alles in hand van Johannes Vincent Westrik (1802-1844) |
Na het overlijden van Westrik in 1844 blijft de Dreijen in handen van zijn familie.Zij bewoonden
alleen in de zomer het huis Dreijen. |
| 1837 |
1837 |
|
| 1842 |
Johannes
Vincent Westrik(1802-1842) was geboren in Berbice Nederlands Indië.
Zijn moeder Henrietta Elizabeth Swaving (1775-1841) was eerder gehuwd
met Johan Friedrich Beck (1762-1791), Johannes Vincent Westrik
(1773-1801) en Johan Ludwig Heinrich Maurenbrecher (1779-1842)
Johannes Vincent Westrik was erfgenaam van Maurenbrecher en Swaving.
Van Maurenbrecher kreeg Westrik onder meer landgoed Dreijen. Wegens
zijn slechte gezondheid werd hij vrijgesteld van het leger en vertrok
hij naar Arnhem, waar hij werk vond als advocaat. Later werd hij
Raadsheer bij de provincie Gelderland.
|
De familie Westrik
woonde eerst in de Kerkstraat in Arnhem maar verhuisde na het
overlijden van hun jongste zoon naar de Koningsstraat. Tegelijkertijd
wilde Johannes Vincent Westrik investeren in landgoed Dreijen en hier
een buitenhuis neerzetten.
In 1850 woont de mw. de weduwe Catharina Elisabeth Westrik - Paradijs
(1800-1866) alleen zomers op de Dreijen. |
| 1843 |
Een stuk van de Dreijen aan de Utrechtsen Straatweg. Helaas geen kadastrale gegevens. Geen verkoop doch alleen pacht.
|
1843 |
| 1845 |
Nadat het landgoed vanwege de aanleg van het Staatsspoor in twee delen
gesneden was, werd door de latere eigenaar Westerik een groot gedeelte
van het goed, o a. het tegenwoordige landgoed Dennenkamp, verkocht en
de opvolgende eigenaars gingen voort het in talloze kleine perceelen te
verkopen. |
|
|
Lees meer over het voormalig Huis later hotel Dreijeroord op de site over de vele hotels.
 |
| 1861 |
In 1861 koopt Theo Sanders de
Dreijen. Hij laat verschillende wegen aanleggen, onder andere de
Mariaweg (genoemd naar één van zijn dochters). Hij verkoopt in 1882 het
westelijk gedeelte van het goed Dreijen aan Mr. Godert Willem Graaf van
Rechteren van Appeltern te Wageningen. |
'Theo Sanders, gehuwd in 1856 met mw Maria Westendorp, woont op Hartenstein. Van beroep makelaar.
|
| 1872 |
In 1872 wordt Theodorus Sanders ook eigenaar van het huis en grond tussen
Dreijen en de Utrechtseweg. Sanders is projectontwikkelaar en gaat vele
kavels verkopen aan de Utrechtseweg, Joubertweg, Paul Krugerweg,
Mariaweg, Steijnweg en de Stationsweg. |
Bij de verkaveling van de Dreijen werd in 1883 de Mariaweg aangelegd. Genoemd naar een dochter. |
1881
1882 |
1882
|
1881 |
|
Bekijk ook de website met de vele huizen en villa's over Dreijerheide
|
1894
1899
|
1899
|
uitsnede van een wandelkaart
rond 1894
|
| 1945 |
Uitsnede van een schadekaart van de Dreijen uit 1943 en bijgewerkt in 1946. Rood is oorlogsschade |
|
Bronnen en literatuur.
De biografie van een huis. Annemarie voor Daatselaar
Lees meer over het oude landgoed bij Mathilde
Het landgoed Dreijen gaat verder met hotel Dreijeroord.
Schoutambt en Heerlijkheid; Jaargang 23 nummer 1 februari 2009
Naast hotel is ook Dreijerheide
een onderdeel van het landgoed Dreijen
Wetenschapswinkel; Renkumse Landgoederen en Buitenplaatsen, Vista's
op participatie
Roel During en Pat van der Jagt, rapport 320, januari 2015. Wageningen
University
Landgoederen visie 2018; Glinsteren in het groen.
HisGis Gelderland
De boeken van Demoed,
Burgsteyn, Beekhuizen en anderen.
AHN
viewer |
De landgoederen
zone van de gemeente Renkum Remco Brinkman, WUR, 2012
Nieuw Gelders Arcadie (2007 - 2012)
Gelders Arcadië. Atlas van een buitenplaatsenlandschap, Storms-Smeets,
E. (red.) 2011,
ISBN: 978-90-5345-428-2
Arcadië
Kansenboek
De Geschiedenis van Dreijeroord; Heemkunde Renkum
De Graaf van Rechterenweg; Heemkunde Renkum
Mapping Slavery
www.zuidzoom.nl/MANUSCRIPT-DREYEN.pdf
|
|
op- en
aanmerkingen, aanvullingen, graag: |
 |