home
M'n onderzoek naar Mill Hill is nog niet afgelopen. Er blijven nog veel vragen over.
bijgewerkt in aug 2024
Waldfrieden van 1860 tot 1903. Jan van Embden
Waldfriede van 1903 tot 1907. Cornelis Hellingman
Daarna heette het de Johannahoeve van 1908 tot 1945
en daarna Nieuw Vrijland en Vrijland. Mill Hill
St. Joseph's Broederhuis
Koningsoord vanaf 2010
Leefgoed Vrijland vanaf 2019
Stationsweg D 187 Oosterbeek.
Boschweg Oosterbeek
Nieuwe Stationsweg Oosterbeek
Dreiensche weg Oosterbeek
Dreienscheweg 6 Oosterbeek
Dreienseweg 2 Oosterbeek
Johannahoeve 2 Oosterbeek (Missiehuis Vrijland)
Johannahoeve 4 Oosterbeek (Mill Hill, St. Jozefhuis)
Sportlaan
Door de bomen is het bos nog niet goed te zien.
Het gehele gebied is ontstaan in de Weichselien, ook wel ‘de laatste ijstijd’ genoemd. Aan het eind van deze ijstijd, nam het smeltwater eeuwenlang laagjes grond mee en vormde langzaam het Papendal en omgeving.
Rond 1300 was het gebied dat ik Waldfrieden zal noemen, niet meer dan bos en heide. De burgemeester van Embden ontwikkeld er later een jachtgebied en noemt het Waldfrieden. Eerst begin 1900 onder Hellingman en nog meer onder Van Mesdag werd het gebied ontgonnen en ontstond er een groot landbouwbedrijf genaamd de Johannahoeve. Door de arme grond bleven er verliezen en werden de gronden verpacht aan boeren. Er kwamen ideeën van de Koninklijke Nederlandse Automobielclub, die gaan niet door. In 1943 koopt de wegenbouwer Zanen het grootste gedeelte van de Johanna-Hoeve en kocht de Mill-Hill congregatie een gedeelte in het zuidoosten.
In 2009 verhuizen de zusters van Abdij Koningsoord in Berkel-Enschot naar Arnhem, waar ze op Vrijland een klooster betrekken.
De natuurbegraafplaats Koningsakker ontstaat in 2019.
Het leefgoed Vrijland gaat uitbreiden, veranderen naar een verpleeghuis rond 2019 en in 2023 worden de contouren zichtbaar van een tuindorp met leuke villa's.
Een uitsnede van de kaart van Nic. Geelkercken uit 1650 GA 4613. Bijgewerkt 1756
Het hele gebied bij Oosterbeek en Arnhem, rond de huidige spoorbaan Utrecht Arnhem, ressorteerde vroeger onder de grote buurtschap Dreijen.
.
De Dreijen was ten noorden van de Utrechtseweg. Een groot gebied met de Buunderkamp en de Reijerskamp in Wolfheze, alles boven Rosande en de Sonnenberg, tot Mariëndaal en Warnsborn.
“Dat Jacobus Mauricus’zoon en Aleydus, zijn vrouw, verpacht hebben voor de duur van 15 jaren aan Hermanus de Dreyden en aan Aleydus, diens vrouw, al hun goederen in Dreyden gelegen, welke Hermanus en Aleydus thans bebouwen, maar uit die goederen moeten betalen aan Theodoricus Winandus’zoon een jaarcijns van 6 pond te Arnhem en aan de heer van Bare of diens ambtenaar een jaarcijns van 7 solidi en 6 dennarii te Oysterbeke. … Dato Anno Anativitate Domini MCCC undecimo feria post ustum beati Martini hyemalis”.
Bron Gemeente Archief in Arnhem; Schepenkist Oorkonde van 12 november 1311.
Schependom van Arnhem GA 1551-70
Hieruit kunnen we concluderen, dat Dreijen op Arnhems en Oosterbeeks grondgebied lag.
Reeds in 1305 behoorde Dreijen aan de Commanderij van St. Jan te Arnhem. Het goed te Dreijen is later overgegaan naar de St. Nicolai Broederschap te Arnhem.
De adressen zijn in Oosterbeek, voormalig Oosterbeek en de gemeente Arnhem.
In 1824 worden de grenzen vastgelegd van Oosterbeek t.o.v. de omliggende gemeenten:
“Gemeente Oosterbeek, Proces Verbaal van bepaling der grenzen”. Hierbij worden vijf
secties genoemd, o.a. sectie A Boven Heide en Sectie C Dreijen. Delen van de secties A
en C zijn later onderdeel van Johanna-Hoeve.
In 1832 bestaat het gebied waar later Waldfrieden komt uit de volgende kavels:
Oosterbeek C1; St. Nicolaas Broederschap te Arnhem; 51840 m² dennenbos
Oosterbeek C3, St. Nicolaas Broederschap te Arnhem en bestaat uit 49960 m² hakhout.
Oosterbeek C7; St. Nicolaas Broederschap te Arnhem; 27030 m² bouwland
Oosterbeek C11 van de St. Nicolaas Broederschap te Arnhem en bestaat uit 31870 m² heide.
En Arnhem H95, de Gemeente van Arnhem met 199390 m² heide.
Verschillende kavels in de Gemeente Doorwerth.
In het 1839 werd begonnen met de aanleg van de Rijnspoorweg en 16 mei 1845 werd de lijn geopend. Het landgoed Dreijen werd in tweeën gedeeld. De naam Dreijen wordt in Oosterbeek nog gebruikt voor het zuidelijk gedeelte van het landgoed Dreijen. Het noordelijk gedeelte wordt later Waldfrieden en Johannahoeve,
Een schermprint van HisGis uit 1832, met in het rood de dan bestaande panden. In het groen de namen van de eigenaren in 1832 of de naam van de omgeving. Waldfrieden, later Johannahoeve en Vrijland was er nog niet in 1832. De BRT achtergrond uit 2023 is meegenomen om een beeld te geven waar we naar kijken.
Over de Sint Nicolaas Broederschap en Jan van Delden, lees meer bij Heemkunde Renkum. Coenraad Alexander Weerts, een Arnhemmer die daar gronden bezat in 1832. Beroep olieslager en de gronden waren zo ongeveer de bovenste helft van het huidige Papendal en de kavel waar nu de Bio Kinderrevalidatie is.
Dienstjaar 1874. De gehele omgeving is goed te zien. Eventuele bebouwing is in 1874 nog niet te zien. Kavel C 707 wordt later C 797 en dan is in 1879 een eerste bebouwing te zien.
In het groen de later gebruikte (straat)namen.
De heer Jan van Embden was burgemeester van de toenmalige gemeente Renkum van 1866-1892. Rond 1855 bouwde en bewoonde van Embden de villa „Dalzicht” aan de Utrechtseweg in Oosterbeek. Onder zijn burgemeesterschap werd in 1866 een gemeentehuis gebouwd op de hoe k van de later naar hem genoemde weg en de Utrechtseweg. Van Embden kwam rond 1860 in het bezit van gronden in de omgeving van de Dreijenseweg en de latere Johannahoeve. Hij was oprichter van de Nutsspaarbank en de Kruisvereniging (toen “de Ziekenverpleging” geheten), in Oosterbeek.
1889
Er was een beetwortelsuikerfabriek gelegen halverwege Arnhem - Oosterbeek, aan de Klingelbeekseweg, nabij Rosande. In 1860 bouwt de suikerfabrikant De Bruyn op een plek nabij de molen “de Hesch” een beetwortelsuikerfabriek. In 1869 koopt Van Embden de fabriek en als rond 1879 er een spoorbrug wordt gebouwd over de Rijn, onderdeel van de nieuwe lijn Arnhem- Nijmegen laat hij een stationnetje bouwen t.b.v. de aanvoer van suikerbieten en het transport van stroop. Deze fabriek hoorde rond 1868 bij Hulkestein, bewoond door de heer Kruseman en eigenaar van de fabriek. Dit was de NV Arnhemsche Beetwortelsuikerfabriek, bestaan van 1867 tot en met 1913 en vanaf 1876 voortgezet door Jan van Embden. Later werd deze fabriek de Klingelbeek genoemd.
Vanwege de vruchtbare grond langs de Rijn konden de suikerbieten gemakkelijk geteeld worden en de naastgelegen Klingel beek voorzag de fabriek van het benodigde water. Gedurende de jaren is de suikerfabriek uitgebreid door een drietal fabriekshallen haaks op de eerste te zetten. Begin 20e eeuw werd de fabriek overgenomen, uitgebreid en verbouwd tot een wolfabriek van de heer W. van Leeuwen. (bron)
Van Embden heeft altijd op Dalzicht aan de Utrechtseweg gewoond. De boerderij Waldfrieden zal gebouwd zijn tussen 1874 en 1878. Het jachthuis zal gebouwd zijn rond 1880. Waldfrieden werd alleen gebruikt voor de jacht.
Jan Van Embden genealogie
Een eerste bebouwing in 1879 door Van Embden. Deze boerderij, jagershuis, zien we later terug als koetshuis, werkplaats. Kadaster hulpkaart C 796 met dienstjaar 1880
De veldwerkkaart (dienstjaar 1880) geeft soms iets meer informatie dan de hulpkaart hierboven. Er zijn getallen te zien. Zijn dat de maten van de boerderij? Vermoedelijk niet.
In 1905 is er nog steeds dezelfde situatie te zien op Kadasterkaart Oosterbeek (OTB00) C 1780 De aangegeven grenspaal zal nog steeds op dezelfde plek staan. Lees verder hier onder.
Naast de boerderij uit 1879 wordt later een jagershuis "Waldfrieden" gebouwd. Het bos- en heidegebied functioneerden vanaf de aankoop in 1869 voor van Embden als jachtgebied.
1891
Vanaf 1891 gaat van Embden het jachthuis Waldfriede verhuren.
1893
Uitsnede van een wandelkaart van Oosterbeek. Volgens het Gelders Archief van voor 1894. Waldfrieden en de Renbaan worden vermeldt.
Te zien is het Papendalsche Veld aan de westzijde van de gemeente Arnhem. De spoorbaan van Arnhem naar Utrecht staat er aan de onderkant niet meer op.
Vermoedelijk heette destijds het hele gebied van Arnhem tot en met Wolfheze allemaal Papendal.
Het huis Papendal ligt hier aan de weg naar Amersfoort, tegenwoordig de Amsterdamseweg.
Het huis Papendal heet tegenwoordig Reyers-heyde.
"Jan Reyers woonde in 1805 te Deyl, in 1812 en 1818 te Rumpt, was in 1816 ontvanger der belastingen te Voorst en overleed 17-2-1827 te Deventer in de Korte Assenstraat. De weduwe kocht in 1830 het landgoed Reyers Heyde te Papendal bij Arnhem, van de erven Hendrik Herm. Reyers (wed. Cornelia van Beest) en Anna J.G. Reyers (wed. Jacobus van Eyl)" bron
Ten noord-oosten van de spoorhalte Wolfhezen werd omstreeks 1893 de Renbaan Wolfhezen aangelegd op de Heide van Van Embden, voorheen de Dreiensche heide genoemd.
De “Renbaan Wolfheze” werd aangelegd door de Geldersche Harddraverij- en Renvereeniging en deze renbaan werd landelijk bekend toen op 24 augustus 1893 koningin Emma en de bijna dertien jaar oude Wilhelmina op bezoek kwamen.
De paardenrenbaan was zelfs uitgerust met tribunes. Gedurende de drie à vier jaren van het bestaan van deze renbaan was er dikwijls zoveel belangstelling, dat voor die gelegenheid door de spoorwegen een afzonderlijk stationnetje aan den lijn Arnhem—Utrecht was ingesteld. De halte lag ongeveer bij de plek waar nu de snelweg A50 het spoor kruist. De halte Renbaan heeft overigens maar heel kort bestaan, evenals de renbaan zelf overigens.
Waarschijnlijk door concurrentie van een renbaan die te Nijmegen kwam, is de baan op de Dreijensche heide weer verdwenen.
topografische kaart 1890
Bron Kees Klaver en Schoutambt en Heerlijkheid van Heemkunde Renkum 2009 nummer 1.
De totale kavel van Hellingman gaat dan van de Buunderkamp tot aan de Lichtenbeek.
1902
“De notarissen N.Th. Ladenius te Arnhem en A. Moll te Doetinchem zullen op woensdag29 april en 13 mei 1903 bij inzet en toeslag om 11 uur in hotel Schoonoord te Oosterbeek ten verzoeke van de erven Van Embden en Loopuyt publiek veilen en verkopen:• Boerderij “Reyersheide” met bouw- en weiland.• De voormalige Renbaan.• De uitspanning “Heyendaal” met vergunning.• Boerderij met 50 ha. bouw en weiland.• Zomerverblijf “Waldfriede”.• Boerderij “Dreijen” met wei- en bouwland, boomgaard, waterpartijen, opgaande zware eiken, iepen, beukenbomen en akkermaalshout. De goederen welke aan en tegenover elkaar zijn gelegen hebben een oppervlakte van ongeveer 375 ha, worden geveild in 108 percelen, 41 combinaties en een generale massa en zijn uitmuntend geschikt voor bouwterrein. Aanvaarding terstond na de toeslag, bij betaling 15 juli 1903. Veilingboekjes met kaarten te verkrijgen bij voornoemde notarissen.”"Geveild in Arnhem: Onroerend goed, groot 377 HA, behorende aan de erven van dhr. J, van Embden en mw. W.D. Loopuit; oa de Renbaan bij Wolfhezen, enige landerijen waaronder Dreien, Waldfriede, dennenbossen, Uitspanning 'Heijendaal' (met vergunning) aan de Amsterdamseweg. Enz. Koper: Hellingman's Bouwmaatschappij voor een bedrag van hfl 99.986,70". Krant NV 21-5-1903
Het landgoed „Reyerscamp" onder de gemeente Arnhem, ter grootte van 100 hektaren, is in eigendom overgegaan aan een bouwmaatschappij. Het grenst aan „Waldfriede", met „Dreijenoord" en „Heyendal" een uitgestrektheid beslaande van 400 hektaren, onder de gemeenten Arnhem en Oosterbeek, en eigendom van dezelfde maatschappij. Die 500 hektaren zijn bestemd voor villapark.
Haagsche courant 10-10-1903
En Hellingman gaat bouwen, een grote villa.
Uit: Demoed; Van een groene zoom aan een vaal kleed, pagina 338.
Hellingman koopt wel na de dood van Van Embden, doch eerst in 1903.
gehuwd met Maria Jochemina Marcus (ca 1836-1918).
Kind: Jacobus Hellingman (1862 - 1939)
Cornelis Hellingman was directeur van Hellingman’s Bouwmaatschappij in Amsterdam. Door koningin Wilhelmina, werd op 2 mei 1899 te Hellingman benoemd tot ridder in de orde van Oranje-Nassau. Zaterdag 20 juli 1907 sterft Hellingman op zijn landgoed “Waldfriede”. Op dinsdag werd zijn lijk, gevolgd door zijn arbeiders, naar het station Arnhem vervoerd, om vandaar per verzegelde wagon naar Amsterdam te worden gebracht. Hij werd begraven op “Zorgvlied” onder Nieuwer-Amstel.
De oprichter van Hellingman’s Bouwmaatschappij Cornelis Hellingman 1837-1907), ontwikkelde en realiseerde woningen in onder andere de Spaarndammerbuurt, de Marnixstraat en aan de Nassaukade.
"Hellingman's bouwmaatschappij te A'dam aankoop grond". Oosterbeeksche Courant 16-5-1903.
"Geveild in Arnhem: Onroerend goed, groot 377 HA, behorende aan de erven van dhr. J, van Embden en mw. W.D. Loopuit; oa de Renbaan bij Wolfhezen, enige landerijen waaronder Dreien, Waldfriede, dennenbossen, Uitspanning 'Heijendaal' (met vergunning) aan de Amsterdamseweg. Enz. Koper Hellingman's Bouwmaatschappij voor een bedrag van hft 99.986,70". Krant NV 21-5-1903
Hellingman woonde vanaf 1903 op het landgoed Waldfriede bij Oosterbeek, waar hij plannen ontwikkelde voor een villawijk.
De "Reyerskamp", "Dreijenoord", "Waldfrieden", "Heyendal" worden bouwrijp gemaakt door de Hellingmans Bouwmaatschappij uit Amsterdam. NV 15-10-1903
Aanleg en of plannen voor twee railverbindingen, een naar Oosterbeek en een naar Wolfheze.
Plannen voor een Amerikaanse tuinstad waar 5000 mensen zouden kunnen wonen.
\
"Hellingman aankoop landgoed Reyershoeve". Oosterbeeksche Courant 26-3-1904.
1904
Nijmeegs Archief 1906
Genoemd worden: een nieuwe stad, de nieuwe weg van de Dreijnse weg naar Wolfheze en een nieuwe spoorbaan
de elektriciteitscentrale van Hellingman staat al op de kaart. Idem Belvédère en de Watertoren.
“Uit advertenties in de grote bladen vernemen wij, dat het voornemen bestaat op de uitgebreide terreinen van Hellingman’s Bouwmaatschappij gelegen ten noorden van station Oosterbeek- Hoog te stichten 100 à 150 arbeiders- en burgerwoningen met elk 1000 m2 bouwgrond en goede gelegenheid tot het verlenen van logies of onderhuur. Logeergasten en onderhuurders kunnen kaarten tot vrije wandeling in de bossen bekomen.”
“Verder is men van plan enige boerenplaatsen voor verhuur aan te leggen. Of dit laatste wel veel zal uitwerken, menen wij met het oog op de samenstelling van de bodem te mogen betwijfelen. Voorts zullen villaterreinen in erfpacht worden gegeven of te koop worden aangeboden. Informatie is te bekomen bij de heer Schröder op “Waldfriede”.
Voor Oosterbeek is het te hopen dat deze exploitatie ter hand wordt genomen, het kan niet anders of het dorp zal er wel bij varen.”"
Hellingman legt waterleiding op terrein Waldfriede en Reyershoeve". Oosterbeeksche Courant 30-9-1905.
"Hellingman koopt weer grond". Oosterbeeksche Courant 23-12-1905.
De aansluiting vanaf station Wolfheze is beperkt aangegeven, ter hoogte van de spoorwegovergang gaat een spoorlijn schuin omhoog richting Oosterbeek Johannahoeve. De Spoorwegen hielden zich niet echt bezig met particuliere aansluitingen. Zoals voor fabrieken en andere particuliere ideeën.
Kadaster kaart Oosterbeek (OTB00) C 1898 uit 1908. Een uitsnede. Kavel 1780 wordt hier kavel 1899. De oude boerderij, jagershuis, wordt uitgebreid met een koetshuis aan de linkerkant. In de omschrijving staat: koetshuis, werkplaats en bovenwoningen voor 1898 en huis (verbouwd Jagershuis) voor 1899. Aan de rechterkant is nog een lighal. Het jaar van de tekening is 1907.
Tot 1905 was er alleen nog maar een kleine boerderij, c.q. jagerhuis. Hierboven is dus een eerste verbouwing en nieuwbouw door Hellingman te zien.
Wat is een jagershuis? Een jagershuis is de locatie waar de jagers na afloop van een jacht bijeenkomen om de buit te verdelen. En waar wat ingenomen wordt om een en ander te bespreken. Moeder de vrouw vindt dit goed want anders zijn die modderpoten thuis en dat wil ze niet.
Uit Arnhemsche courant 09-08-1904
"OOSTERBEEK, 26 Mei 1906. De heer Hellingman is voornemens als bouwgrond te exploiteeren ds landgoederen Waldfriede, Reijerskamp en Reijersheide, te zamen ongeveer 600 H.A. en begrensd ten Noorden door den Rijksweg Arnhem—Ede. ten Oosten door den Dreijenschenweg, ten Zuiden door den spoorweg Arnhem—Utrecht en ten Westen door de Renbaanweg. De terreinen zijn gelegen in de gemeenten Arnhem on Renkum en bestaan gedeeltelijk uit dennenbosch, kreupelhout heide. Een groot aantal wegen zijn geprojecteerd en zullen eerlang het terrein doorkruisen. De weg b. v. van den Dreijenschen weg tot Wolfheze. die dwars door de heide loopt, heeft een breedte van 10 M. en tusschen de boomrijen van 8 M. Langs dezen nieuwen weg zal een electrisch spoor zich bewegen. Ten aanzien van de afwatering wordt oen plan tot kanalisatie der gronden overwogen. Het denkbeeld is een nieuwe stad te doen verrijzen alle inrichtingen en aantrekkelijkheden die daartoe noodig zijn".
Uit Algemeen Handelsblad 26-05-1906
"H.H Tuin-Architecten. Degenen, die wenschen mede te dingen naar het ontwerpen en aanleggen van een Plantsoen, met Wandelweg, Belvedere en Waterwerk (van bronwater) kunnen na verkregen inlichtingen en aanwijzing (van den Bouw-opzichter Hofman) hunne plannen daarvoor inleveren, waartoe eene premie van f50 wordt uitgeloofd voor het mooiste en in aanleg minst kostbare ontwerp. Degene die de premie wordt uitgereikt, wordt tevens met de uitvoering belast. Franco br. worden ingewacht op het Buitengoed Waldfriede van den WelEd. Heer C. HELLINGMAN, te Oosterbeek Hoog".
Uit Arnhemsche courant 23-10-1906
Uit: Het nieuws van den dag: kleine courant 08-02-1908
“… dat op een gebied, begrenst ten noorden door de rijksweg Arnhem- Ede, ten oosten door de Dreijenseweg, ten zuiden door de spoorbaan Arnhem- Utrecht, ten westen door de renbaan, gelegen in de gemeente Renkum en Arnhem een ganse stad zal verrijzen. De leiding wordt toevertrouwd aan de ingenieur, de heer Rincker. De hoofdweg loopt van de Dreijenseweg dwars door de heide naar station Wolfheze, waar ingevolge een overeenkomst met de Staatsspoorwegmaatschappij een losplaats wordt ingericht. Een spoorlijn met elektriciteit als trekkracht, langs de bovengenoemde weg zal de materialen vervoeren. Een bovengrondse leiding zal aangebracht worden en een centrale wordt gebouwd van 8 bij 15m. met daarin een dynamo van 65 ampère bij 450 volt. Ook worden voorbereidingen getroffen voor een gebouw voor de levering van elektrisch licht met een batterij van 220 volt (de Slenk). Niet alle materialen hoeven per spoor te worden aangevoerd; de voor de bouw benodigde stenen worden op het terrein zelf vervaardigd uit cement en zand. Er is reeds een kleine steenfabriek in werking, die veel stenen produceert. In de toekomst wil men in de buurt van de elektrische centrale een tiental arbeiderswoningen bouwen voor het personeel van de centrale, van de steenfabriek, voor de wegwerkers en voor de werklieden aan de waterleiding.
In de Oosterbeeksche Courant van 9 juni 1906 wordt vermeld, dat er reeds een moderne villa in aanbouw is met ernaast een koetshuis met stalling en bovenwoning voor koetsier en tuinman; het volgende jaar is het de bedoeling een aantal andere villa’s te bouwen.
“De architect de heer van Baak, naar wiens plannen en onder wiens leiding de gebouwen worden opgericht, heeft met de hier in wording zijnde werken bewezen, dat de arbeid bij hem in goede handen is”.
Kadasterkaart veldwerkkaart Oosterbeek (OTB00) C 2006 gemaakt in 1910. Een uitsnede. Genoemd worden het zomerhuis, Waldfrieden, Koetshuis, werkplaats en bovenwoning en een kas. Het noorden is links. Van boven naar beneden: Waldfriede (Johannahoeve 2), het verbouwde koetshuis (Johannahoeve 4) en een kas, zeg maar nu de locatie van Johannahoeve 3 en 3A.
De lighal wordt een zomerhuis. Voor de verhuur? Bij het koetshuis wordt een stuk aangebouwd. Waldfrieden zelf wordt op de kavel van het jagershuis geheel nieuw en groot gebouwd.
Zo rond 1907 wordt Waldfrieden verbouwd naar de situatie op de foto hiernaast.
rouwkaart 1907
.
foto rond 1940 - 1944, Waldfrieden is dan ook een pension. bron: NL-AhGldA_1513_1992
Bron: Stadsuitbreiding en volkswoningbouw in private handen Amsterdam 1877-1940
De heer Carl Bernhard Schröder was gehuwd met Eva Wilhelmina Vierbergen.
Men woonde in 1893 in Amsterdam op de Marnixstraat 9 R, beroep van de heer Schröder: timmerman.
Hoe lang woonde men al op Waldfriede?
De jongste dochter: Eva Wilhelmina Schröder 1896-1927, is geboren in Arnhem.
Een ander dochter Hermina Hendrika Schröder is overleden op 23 maart 1895 in Arnhem.
Alle andere kinderen zijn geboren, overleden in Amsterdam, waar de familie ook vandaan kwam. Aan te nemen is dat met Arnhem, ook Waldfrieden bedoeld wordt.
Bij het gemeente archief van Amsterdam is terug te vinden dat de familie in onleesbaar verhuisd naar Arnhem. Later in 1922 verhuisd de familie naar Oosterbeek in de gemeente Renkum.
In een Arnhems adresboek uit 1905 is de fam Schröder niet te vinden, bron.
In een Oosterbeeks adresboek uit 1930 is de fam Schröder niet te vinden.
Persoonlijke gegevens Dorothea Elisabeth Henriette Schröder. Zij is geboren op 14 september 1878. Zij is overleden op 20 januari 1905 in Waldfriede bij Oosterbeek, zij was toen 26 jaar oud. Zij stierf aan dezelfde ziekte, waaraan reeds zes van hare broertjes en zusjes zijn bezweken, de tering. Is zij eerst op Oranje Nassau-oord, later vond zij in het dennenbosch op Waldfriede, maar nu in de woning harer ouders een, voor hare kwaal, zoo uitnemend oord. bron
Waar heeft de fam Schröder gewoond?
in de tekst staat: villa verbouwd 1908
Het station Oosterbeek is amper te zien. Het wachthuisje is te vinden geheel links onder de rode daken. Rechts is de villa Waldfrieden. Ingekleurde kaart rond 1912.
De watertoren vermeld op een topotijdreiskaart in 1932.
De locatie van de watertoren met de AHN DTM kaart. De watertoren stond op een van de hoogste plekken op get landgoed. Meer bruin is meer hoogte. De "kale kop" is hier ook te vinden.
In 1863 werd Geert van Mesdag geboren in Groningen, waar zijn vader apotheker was.
Geert van Mesdag gehuwd met Hermine Martha Maxwils (1870-1951). Samen krijgen ze vier kinderen.
Verder koopt Van Mesdag later enkele percelen van Emile Steyaart, koopman te St. Grislain (Bergen, België) en koopt of pacht hij 2 weilanden aan de Van Limburg Stirumweg, de huidige Airborne begraafplaats behoorde ook tot zijn bezit. Verder pacht hij weilanden voor de veehouderij in de uiterwaarden in Oosterbeek. In totaal bezit Van Mesdag ca. 873 ha. De gronden ten noorden van de spoorlijn Arnhem-Utrecht, noemde hij ‘Johanna-Hoeve’; naar zijn dochter Johanna Henriette, die op 16 mei 1908 in Hilversum geboren werd. Zij trouwt in 1934 met Julien Charles Redele. Anneke Redele-van Mesdag was van 1967 tot 1979 bestuurslid van de Stichting Mesdagfonds.
Geert van Mesdag koopt op 23 mei 1921 een dubbel woonhuis aan de Mariaweg in Oosterbeek, nu de nummers 51 en 53.
Het hele 'domein' omvatte toen - restant van de grote buurschap Dreijen, dus bijna 900 ha. In westelijke richting strekte het zich uit langs de spoorbaan tot aan de Buunderkamp, dus inclusief een deel van Wolfheze. In oostelijke richting tot aan de Lichtenbeek ('De Kaalkop'), inclusief een tweetal weilanden langs De Graaf van Limburg Stirumweg en de huidige Airborne begraafplaats. Ten zuiden werd het geheel begrensd door de op 16 mei 1845 in gebruik genomen spoorbaan Arnhem-Utrecht en de Amsterdamseweg vormde de noordelijke grens. De Amsterdamse Straatweg was (en is) de voornaamste aan- en afvoerweg. Op Johannahoeve waren, ook na de activiteiten van de heer Hellingman, toch nog veel mulle zandwegen overgebleven, waarover paarden moeizaam karren voorttrokken. Ten behoeve van de veehouderij op Johannahoeve werd ook nog weiland in de uiterwaarden gepacht.
Er kwam een grote modelboerderij, waar talloze proeven met vee genomen werden. Het bijna 900 ha grote bezit werd in 1909 gedeeltelijk omgeploegd, zodat in 1912 reeds 350 ha tot bouwland was aangemaakt, en eenzelfde oppervlak was ingepoot met jonge dennen. In hoofdzaak worden hier rogge en aardappelen verbouwd.
Op het bedrijf werden de zaken grondig aangepakt. De eerder begonnen ontginning van de heide- en bosgronden werd met kracht voortgezet. Aanvankelijk is ontgonnen met ossen als trekkracht. Later kwam voor het diepere werk de stoomploeg van de Heide Maatschappij eraan te pas. Grote gedeelten van de woeste grond en slecht bos - wel zo'n 300 hectare - werden zodoende omgezet in redelijk goede cultuurgrond, welke ter verbetering nog wel veel kunstmest behoefde. Als eerste gewassen werden lupine en sezza-della geteeld om stikstof in de grond te brengen.
Van Mesdag was een voorbeeld voor de heer Scheffer, ook directeur bij van Houten, die later ook een modelboerderij begon in Heveadorp.
Met een elektriciteitscentrale werd ook een waterpomp aangedreven. Enkele afvoerkanalen zijn nog te zien, ten westen van de abdij Koningsoord.
De hoge zandgrond was slecht en het grondwater bevond zich op een diepte van 12 – 16 meter, dus moest er heel wat gebeuren om de grond vruchtbaar te maken. Daarom moest de bouwgrond vochthoudend gemaakt worden door juiste bemesting, bewerking en afwisseling der verbouwde producten. In maart 1909 zijn honderden karren mest van de model boerderij “Huis ter Aa” (bij het latere Heveadorp) naar Johanna-Hoeve vervoerd. Eens in de 5 jaar werden op alle akkers lupine en seradella verbouwd voor de grondverbetering; in augustus waren de velden dan ook prachtig geel door de bloeiende lupine. Als hoofdbemesting werd gebruik gemaakt van kunstmest, zo’n 80 treinwagons per jaar, die werden aangevoerd vanuit het station Wolfheze.
Uit het tijdschrift de Prins in 1910. Mechanisch ploegen.
Deze woning voor de boekhouder is vermoedelijk de Dreijenseweg nummer 19 in Oosterbeek, waarvan de BAG als oorspronkelijk bouwjaar 1904 noemt. Zal wel een fout in de BAG zijn.
Veetransporten werden vanaf station Arnhem aangevoerd en alles wat per schip werd vervoerd, kwam aan in de haven van Arnhem of voor de wal in Oosterbeek. Ook was er in 1908 sprake van de komst van een elektrische tram; de aanvraag kwam nog van Hellingman’s bouwbedrijf en moest Waldfriede aandoen. Deze lijn is nooit van de grond gekomen.
In mei 1911 is er een reclameboekje over Johanna-Hoeve uitgegeven waarin men vrij uitgebreid kan lezen wat er allemaal wordt verbouwd, hoe men oogst en wat er verkocht wordt.
Kadastertekening uit september 1909 van de Johannahoeve.
In deze Veldwerkkaart van het Kadaster uit 1910 kun je zien dat op Kavel 800 de woning de Wijde Blik verschijnt. Naast de boerderij verschijnen schuren. Er komt een smederij op kavel 796 en op kavel 938 verschijnen varkensschuren.
Deze Veldwerkkaart uit 1914 (uitsnede) laat de bouw van een huis met stal zien op kavel 1029,
Door de directie van Johanna-Hoeve wordt de zeug en een paar biggen aangekocht en het
gelukt om deze zeug weer te dekken met een tamme beer, waarna er weer 11 biggen ter
wereld komen. Ze hebben een blanke huid met lichtbruine overlangs strepen, terwijl de moeder geheel zwart is en zwaar behaard. Men gaat met deze varkens verder fokken; vroegere proeven wezen reeds uit dat de gekruiste dieren uitstekend vlees leveren. Niet alleen uit praktisch oogpunt, maar ook van wetenschappelijke zijde verdient deze proef belangstelling.
In 1914 zijn het moeilijke tijden (W.O. 1) en veel arbeiders worden overal ontslagen. Gelukkig vinden velen weer arbeid op het landgoed Johanna-Hoeve met o.a. het rooien van aardappelen. Men houdt rekening met de omstandigheden, waarin de werkzoekenden verkeren. Zij die een groothuishouden hebben worden het eerst aangesteld.
een personeelsfoto van de Johannahoeve in 1915. Bron LvdBroek
Arnhemsche courant, 12-04-1913: "Na afloop der vergadering van het Hoofdbestuur der Geldersche Overijsselsche Mij van Landbouw, werd een excursie gemaakt naar de modelboerderij „Johanna-Hoeve", te Oosterbeek. Ruim 250 leden der maatschappij en ook de heer Hoek, directeur-generaal van den Landbouw, namen aan deze excursie deel. Op het Landgoed „Johanna-Hoeve" voor eenige jaren nog meerendeels heide en bosch, is thans een groot landbouwbedrijf gevestigd. De bouwlanden, grootendeels uit heide ontgonnen, beslaan een oppervlakte van ruim 300 H.A. De bodem bestaat uit hoog gelegen zandgrond, de boerderij is naar de moderne eischen ingericht: de stallen zijn ruim, goed geventileerd, licht en hygiënisch; de oogst wordt er machinaal verwerkt met electrische en stoomdrijfkracht. Het doel is in hoofdzaak de verbouw van verschillende veldvruchten als rogge, haver aardappelen, boekweit enz., de teelt van zaaizaden, het fokken en mesten van varkens en het houden van koeien, met melk- en boterverkoop. Als nevenbedrijven worden uitgeoefend: het houden van schapen, kippen, bijen en het teelen van fijne tafelappels en tafelperen. Langs een uitgestrekte weide, waar een 20 roodbonte pinken, die er alle best uitzagen rustig graasden, ging de wandeling over het uitgestrekte terrein allereerst naar de boerderij voor de varkensfokkerij waar de verschillende exemplaren van het veredelde Duitsche landras werden bezichtigd. Algemeen was men getroffen door de keurige inrichting en de prachtige excemplaren, zoowel van beeren als zeugen. Deze boerderij voldoet aan de strengste hygiënische eischen. Na een wandeling van ruim een half uur langs de in cultuur gebrachte gronden, waarbij men gelegenheid had de nieuwste landbouwwerktuigen in werking te zien, kwamen we aan de boerderij een complex van een vijftal gebouwen, het centrum van het bedrijf. De ruime, naar de meest moderne eischen ingerichte koestal, biedt plaats aan 84 koeien, De stal is electrisch verlicht en voorzien van waterleiding. Het voeder wordt machinaal toebereid. Ruim 70 exemplaren van het mooie Roodbonte Maas-, Rijn- en IJselslag waren op stal. Achter den koestal bevindt zich de zuivelfabriek, die alweer naar de strengste eischen ingericht, voorzien is van de nieuwste machines, die electrisch worden gedreven. Nevens de zuivelfabriek bevindt zich het laboratorium, waar de melk wekelijks wordt onderzocht. Nog een tweede varkensstal bevindt zich hier, waar de varkens voor de mesterij worden verzorgd, terwijl een goed ingerichte paardenstal plaats biedt aan 16 paarden, die worden gebruikt voor ploegwerk, eggen en transport. Tevens worden elk jaar een paar veulens gefokt van gekruist Oldenburgsch en Belgisch ras. Voor zwaren arbeid op de dikwijls moeilijke wegen, bewijzen een tiental ossen goede diensten. Een zestal ossen voor de Sack-diepploeg ploegt de heide voor ontginning tot een diepte van 45 cm. Er worden een paar honderd schapen gehouden. De mest hiervan verkregen is zeer waardevol voor ontginningsdoeleinden. Naast stalmest wordt veel kunstmest gebruikt, waarvan jaarlijks meer dan 60 wagons wordt aangevoerd. Op een hoog gedeelte van het landgoed, te midden van jong dennenhout, worden een duizendtal kippen gehouden. Verder worden er bijen gehouden, die behalve voor honigopbrengst, van veel nut zijn bij de kruisbestuiving, speciaal voor de vruchtboomen. In den boomgaard zijn in hoofdzaak goudreinetten en ster-appels geplant. Een groot gedeelte van het landgoed is met bosch bezet (ruim 400 H.A.) waarvan jaarlijks veel hout geleverd wordt in alle sorteering. Hoewel door de groote uitgestrektheid alles slechts vluchtig kon bezichtigd worden, waren alle deelnemers toch uiterst voldaan en verbaasd over de resultaten, die hier door doelmatige bewerking van den eertijds woesten bodem, waren bereikt".
De opbouwfase was tegen 1914 zover gereed dat de bedrijvigheid kon beginnen, hetgeen een belangrijke bloeiperiode in de streek betekende. Veel mensen vonden er werk. Bij station Wolfheze werden enige arbeiderswoningen gebouwd (De Vierslag) om onderdak te bieden aan vaste medewerkers, die elk een halve ha grond voor eigen gezinsgebruik konden bewerken. Daar verrees ook de woning van (jacht)opzichter Cornelis Klaver. Uit de glorietijd stamt ook de Johannahoeveweg die van het station Wolfheze naar de modelboerderij leidde, en waarlangs grondstoffen en producten werden vervoerd. De klinkerbestrating is hier en daar nog terug te vinden, en lijkt sterk op die van de Italiaanseweg. Later bouwden werknemers van Johannahoeve (Middendorp, Wiersma) maar ook anderen (keuterboeren) hun eigen woningen langs de Duitsekampweg in Wolfheze. Behalve de vaste bezetting op de bedrijven werkten er in de bloeitijd zo'n 20 tot (in het seizoen) 100 arbeiders.
Het hele Johannahoeve-complex (bijna 900 ha) was volgens moderne Amerikaanse werkwijze opgezet en nagenoeg selfsupporting (met o.a. een bakkerij, smederij, maalderij, eigen watervoorziening en elektriciteit); maar ook werden er kippen, schapen en bijen gehouden; en de bossen leverden het benodigde hout en ook inkomsten uit mijnbouw.
1913, de woning, boerderij van Wiersma
Het gebied werd steeds meer doorsneden met goed onderhouden wegen, door de dennenbossen en over de heide. Toen stond er, naast enkele andere gebouwen, een watertoren met een soort brug erbij. Daarop klimmend, genoot de wandelaar van een verrukkelijk vergezicht over de Veluwse bossen en heidevelden.
De heer Mesdag stelde de heer P.H. Burgers van de Landbouw Hogeschool uit Wageningen aan als directeur en de heer Jennis als bedrijfsleider aan. Laatstgenoemde werd in 1912 opgevolgd door de heer O.G. Wiersma.
Ten behoeve van de veehouderij op Johannahoeve werd ook een weiland in de uiterwaarden gepacht.
Op het bedrijf werden de zaken grondig aangepakt. De al eerder begonnen ontginning van de
heide- en bosgronden door de Heidemij. werd met kracht voortgezet. Aanvankelijk werd ontgonnen met ossen als trekkracht. Later kwam voor het diepere werk de stoomploeg van de Heide Maatschappij eraan te pas. Grote gedeelten van de woeste grond en bos werden zodoende omgezet in redelijk goede cultuurgrond, welke ter verbetering nog veel kunstmest behoefde. Als eerste gewassen werden lupine en serradella geteeld om stikstof in de grond te brengen.
In de stallen was plaats voor zo'n 125 stuks stamboekvee. Voorts de grote varkensschuren voor de fokkerij en mesterij van gerenommeerde varkensrassen, een koetshuis, met stallen voor zon 20- 30 werkpaarden en nog veel meer.
In de herfst van 1912 werd de oppervlakte van het landgoed op 873 hectaren gesteld. Daarvan was 350 hectare met dennenbos bezet dat toen met een eenvoudige zaaiing van dennenzaad,
zonder voorafgaande bewerking, in de heide was gegroeid. In dat jaar was reeds 35 ha ontgonnen en het slechte bos werd verbeterd door het met loofhout te mengen. Jaarlijks werden er ongeveer 80 wagons kunstmest benut.
De om een binnenplaats gebouwde hoofdboerderij, evenals het landgoed Johannahoeve
geheten, bestond uit de centrale opstallen en een zuivelbedrijf (Middendorp was daar de baas, en Wiersma deed de zuivelboerderij; ten tijde van WO-II waren dat Hoogendam en Van Manen; Hoogendam was reeds in 1925 aangesteld, en toen hij in 1940 overleed nam zijn zoon Evert het over). Even verder naar de Dreijenseweg in Oosterbeek lag de varkensboerderij. De hoofdactiviteit was echter landbouw, die ook werd bedreven op de centraal in het gebied gelegen boerderijen De Slenk en De Schaapskooi (de gebroeders Aalbers) en op Reijerscamp (Noordam).
Er werden ook woningen gebouwd bij de boerderij en op enkele andere plaatsen; onder andere de nog bestaande directeurswoning. Bij de grote villa Waldfrieden
hoorde een koetshuis met erboven een tuinmanswoning. In de villa Waldfrieden werd in latere jaren onder de oude naam 'Waldfrieden' een pension geëxploiteerd.
De modelboerderij had alle gebouwen om een grote binnenplaats: het woonhuis met de knechtenkamers, het kantoor, de grote koestal, een paardenstal en varkenshokken. Verder waren er een overdekte mestvaalt en een grote schuur welke voor de helft als bergplaats diende voor strobalen. In de andere helft was de maalderij ondergebracht. Achter dat geheel stonden drie hooibergen en een zaadmagazijn. Lange rijen koestallen en graansilo's
completeerden het geheel. In die silo's werd gehakselde maïs opgeslagen. Die maïs werd afgedekt met een meter zand en onderaf door luiken, door middel van lorries langs de voederbakken gevoerd.
Het regenwater op de daken van de modelboerderij werd opgevangen en hergebruikt.
Cornelis Klaver, rechts
Tot de gewassen, welke op Johannahoeve geteeld werden, behoorden haver, gerst, bieten,
mangelwortels, rogge en andere.
In Wolfheze werd een ossenschuur gebouwd. En voorts was er op Johannahoeve een schaapskooi met Van Buren als herder en Kobus als hulpje.
De Johannahoeve telde doorgaans zon 800 mestvarkens. Een duizendtal scharrelkippen produceerden eieren 'aan de lopende band' , maar niet op legbatterijen. Ook een 50-tal bijenkasten in de boomgaard ontbrak niet. De imker heette A. Tukker (van Borselenweg 15). Een gedeelte van het bedrijf stond onder leiding van de heer H. van der Meulen. Er was ook nog een bakkerij gebouwd voor het bakken van grote roggebroden voor de paarden, met bakker Rijk van der Kaa.
De woningen oogden genoeglijk en boden de families Burgers, Middendorp (Duitschekampweg 15 Wolfheze) en Wiersma het nodige comfort, zoals waterclosets e.d. Het herenhuis Waldfrieden was het vakantiehuis van de familie Van Mesdag en er stonden verder woningen voor de vaste arbeiders en hun gezinnen. Bovendien een opzichterswoning voor de heer C. Klaver en zijn gezin. Hij zorgde voor het onderhoud van de bossen.
Tot Johannahoeve behoorde ook de boerderij 'Reijerscamp'. Van daaruit werden de landerijen rond Wolfheze bewerkt.
Tijdens de Eerste Wereld Oorlog zakte de Nederlandse economie in.
In 1922 gaat het slecht met het landgoed, waarschijnlijk is de grootschaligheid hiervan de oorzaak. Het totale landbouwterrein wordt verkaveld in diverse percelen van de bestaande boerderijen, hier kan dan weer geboerd worden door de medewerkers van het bedrijf; zij pachten de grond.
In het jaar 1922 gaf Mesdag zijn modelboerderij op. Hij kon de concurrentie met minder hooggekwalificeerde bedrijven en de import vanuit het buitenland, toch niet meer aan. De boeren van de Jonkershoeve in Wolfheze verwierven er eigen grond, zoals vaste arbeiders, al eerder, een-derde hectare hadden om hen, aan het bedrijf te binden". Directeur Burgers pachtte de boerderij 'Reijerscamp' en vertrok later naar Spanje. Wiersma betrok een eigen bedrijf aan de Duitschekampweg 15 Wolfheze. De familie Van de Craats bleef nog jaren boven het koetshuis wonen. De families Huisman, Van Manen, Ekkens en Hogendam zetten het boeren bestaan als pachters voort.
De villa Waldfrieden werd een pension en de Johannahoeve werd een normale boerderij met geen 900 maar met rond de 45 hectare grond.
De Johannahoeve werd gepacht door de familie Hoogendam. Tijdens de crisisjaren 1928 - 1940 werden er ook kamers verhuurd aan pensiongasten. De familie Hoogendam en later ook zoon Evert Hoogendam woonden na 1944 in de villa De Wijde Blik.
Volgens de Oosterbeekse courant van 18 juni 1932 zal Johanna-Hoeve verkocht worden
aan een Jezuïetenorde uit Spanje. Dat gaat niet door.
De Slag om Arnhem in september 1944 maakte aan veel illusies en mogelijkheden een einde. Een deel van de 1e Onafhankelijke Poolse Parachutistenbrigade, kwam met zware wapens in zweefvliegtuigen, op 19 september bij de Johannahoeve, midden in zware gevechten tussen de Engelsen en de Duitsers terecht. Hierdoor gaat veel materieel en mankracht verloren. De Johannahoeve wordt een waar slagveld.
Oorlogsbronnen over de Johannahoeve
Oorlogsbronnen over Hoogendam
Weet iemand hoe deze kaart van de Topografische Dienst te Emmen bij het huidige Kadaster is op te zoeken?
Staande op de huidige Sportlaan, ter hoogte van de golfbaan, kijken we zuidwaarts in de richting van de Johannahoeve. Uiterst links, de oudste boerderij van de Johannahoeve, de boerderij ‘De Leemkuil’. Het huis aan de rechterkant, de Wijde Blik, bestaat anno 2009 nog. Aantekeningen op de foto van de auteurs: Kees Klaver en Cor de Winkel.
Amsterdamscheweg 169, H. van Manen
Amsterdamscheweg 197, B. Westra
Wolfhezerweg 102, C. Klaver
De Telegraaf; 10-06-1955: "Vrouwengevangenis bij Arnhem. Op de terreinen van de Johannahoeve. Op vijf kilometer van Arnhem, zal onder architectuur van ir. F. Sevenhuysen een nieuwe vrouwengevangenis worden gebouwd. Deze komt in de plaats van de sterk verouderde vrouwengevangenis in Rotterdam. Het wordt een hoofdgebouw met een aantal paviljoens er omheen, waarin de vrouwelijke gevangenen overeenkomstig de moderne opvattingen, welke bij ons gevangeniswezen sinds enkele jaren in practijk worden gebracht, werkzaamheden zowel in als buiten de inrichting kunnen verrichten".
Arnhemsche courant, 1934: "De zweefvliegdemonstratie op Johannahoeve. Naar wij vernemen hebben de autoriteiten thans toestemming verleend voor het houden van een zweefvliegdemonstratie op Johannahoeve op 7 April a.s. (Pelikaandag voor de gemeente Renkum). De demonstratie zal plaats hebben van 2:00 tot 3:30 uur".
Een kaart van Waldfrieden in 1940, getekend door een Wagenings voluntair. Deze kaart was in het bezit van dhr Noordam en werd aan C. Klaver gegeven.
1934
Een uitsnede van een topografische kaart van Oosterbeek rond 1922. Bron Gelders Archief 1509-239
Als eersten hebben hier veel vaste medewerkers gewoond. Op de begane grond waren 3 keukens en 3 zitkamers, een zuivel verwerking en een laboratorium. Op de boven etage waren 9 slaapkamers en 3 zolders. In de smederij werkte J. Schuilenburg en in de timmerwinkel W. Hartgers. De familie H. Hoogendam kwam er in november 1924 wonen
Johannahoeveweg 79, Arnhem
Oud adres: Amsterdamscheweg 179
Volgens de BAG gebouwd in 1909.
P.H. Burgers woonde eerst in deze directeurswoning ten oosten van de modelboerderij, later Westra en Huijsman; wellicht ook Pijpstra.
De familie Hoogendam woonde als laatste pachter van de Johannahoeve in de Wijde Blik. Na de evacuatie woonde de zoon Evert Hoogendam nog tot 1949 in de Wijde Blik.
In 2023 leegstand.
de oude dienstwoning De Wijde Blik.
BAG 1991
500 meter ten noorden van Het Zwarte Hek werd in 1913 “de Reijerscamp” gebouwd.
Tussen 1917-1919 woonde G.J. Loehuis er, daarna J. Harms (boswachter) 1919-1920 en van 1920-1923 O. van Middendorp, die daarna naar de Duitsekampweg is
verhuisd. P.H. Burgers kwam er vanuit de directeurswoning wonen tussen 1923-1928; A.W. de Kloet woonde er tussen 1927-1932. Na J. Dijkstra 1932-1938 kwam in 1939 de familie Noordam er te wonen tot 2002, waarna het terrein overging naar Natuurmonumenten.
"Reijerscamp: Tussen 1917-1919 woonde G.J. Loehuis er, daarna J. Harms (boswachter) 1919-1920 en van 1920-1923 O. van Middendorp, die daarna naar de Duitsekampweg is verhuisd. P.H. Burgers kwam er vanuit de directeurswoning De Wijde Blik, wonen tussen 1923-1928; A.W. de Kloet woonde er tussen 1927-1932. Na J. Dijkstra 1932-1938 kwam in 1939 de familie Noordam er te wonen tot 2002, waarna het terrein overging naar Natuurmonumenten". Kees Klaver en Cor de Winkel in 2009
In het jaar 1922 gaf Mesdag zijn modelboerderij op. Directeur Burgers pachtte de boerderij 'Reijerscamp' en vertrok later naar Spanje.
Naast deze boerderij werd een Amerikaanse windmolen geïnstalleerd ten behoeve van het oppompen van water naar een reservoir in de boerderij. Wat later, rond 1926, is er nog een boerderij gebouwd aan de Duitsekampweg 15.
Reijerscamp werd net als andere gebieden in de buurt in de 19e eeuw bebost voor de productie van hout voor de mijnbouw. In het begin van de 20e eeuw werd het echter alweer ontbost ten behoeve van akkerbouw.
Nog een bron secretaris Vogel
1850: Alleen kavels met bosbouw. En uit andere advertenties blijkt dan dat deze Reijerskamp zowel ten noorden als ten zuiden van de Amsterdamse weg is te vinden.
1852
1852; idem
Op de kaart ten behoeve der manoeuvres van de 1ste divisie infanterie in 1902 is de Reijerskamp te vinden tegenover de huidige ingang van het sportcentrum Papendal en de Koningsweg.
Zeer waarschijnlijk woonde Jennings de bedrijfsleider van de Johannahoeve er van 1908-1912; daarna woonde J.H. Thomassen er een lange tijd en later D. Evers die getrouwd was Dirkje van Maanen. Toen zij na 6 jaar overleed bleef Dirk Evers met 4 kinderen achter en hertrouwde hij met Hendrika van Maanen, samen kregen zij 5 kinderen, totaal dus 9 kinderen om te verzorgen. In december 1962 hebben zij de boerderij verlaten. De Leemkuil werd in 1964 afgebroken.
Ten zuid oosten van het huidige Papendal stond deze boerderij “de Leemkuil”; de naam ontleent deze boerderij aan een diepe leemkuil, die ten westen van de boerderij lag naast het varkenshok en die in 1935 volgestort is met zand van het talud achter de boerderij “Het Hof”.
De Slenk Amsterdamscheweg 181: Hier woonde J. Otten, hij werkte in de centrale en later woonde G. Aalbers er, totdat het terrein verkocht werd aan de Nederlandse Sport Federatie (N.S.F.). (zie de kaart hiernaast)
De verpachting van een gedeelte van de Johannahoeve aan G. Aalbers. 1957-11-07
Aan de ligging van de boerderij de Slenk herkennen wen nu het huidige sportcentrum Papendal.
De ligging van de Koningsweg en de Wolfhezerweg geven ook een indruk van de locatie.
De boerderij de Slenk heb ik nooit gekend. De schuur van de boerderij is gerenoveerd en was rond 1973 in gebruik als kantine voor groepen op het sportcentrum. Papendal was toen 2 jaar open. Die schuur is alweer verdwenen.
De vader van G. Allbers was waarschijnlijk J. Aalbers, de landbouwer aan de Zandweg over 't spoor E 13, Oosterbeek (adresboek 1912)
De Schaapskooi: Vanaf het begin woonde er Van Buuren de schaapherder en ongeveer in het jaar 1919.
Op het terrein stond een schaapskooi met een woning bij de Slenk met een energie- en waterleidinggebouwen; de gebouwen bij de Slenk zijn nu bekend als Papendal.
Het Zwarte Hek Duitsekampweg 62: waarschijnlijk eerst A. de Bruin 1910-1915, daarna O. van Middendorp 1915-1919, G. Meurs 1920-1925, G.H.P. Haalboom 1926-1928, J.C. Rus 1928-1934 en W.H. Hijnekamp vanaf 1934. Veel later is Barenbrug de zaadhandel er gaan slopen en herbouwen.
Bouwtekening voor Aalbers uit 1949 aan de Amsterdamscheweg 183 in Arnhem, bron Gelders Archief: NL-AhGldA_1700_9576-1417-0001
Bouwtekening voor Aalbers uit 1949 aan de Amsterdamscheweg 181 in Arnhem, bron Gelders Archief: NL-AhGldA_1700_9576-1416-0001
Gebouwd rond 1875. Hier vinden we de eerste bewoners, die werkzaam waren bij de Vennootschap “Heideontginning te Wolfheze” en bij het onderhoud van de Rijnspoorweg.
Elders is te lezen dat de Vierslag ten tijde van de Johannahoeve is gebrouwd. Het jaartal 1875 komt van de kadastertekeningen uit dat jaar. Ze staan bij de geschiedenis van Wolfheze.
Misschien een verbouw? herbouw?
"Bij station Wolfheze werden enige arbeiderswoningen gebouwd De Vierslag, om onderdak te bieden aan vaste medewerkers, die elk een halve ha grond voor eigen gezinsgebruik konden bewerken. Daar verrees ook de woning van (jacht)opzichter C. Klaver." (bron Jansen: Blik Omhoog, pagina 1257
In de tijd van Johanna-Hoeve woonden hier diverse arbeidersgezinnen o.a. Steenbeek, Hulstein, Esmeier, Eggen, en Geert Sanders (Wolfhezerweg 98A). Later o.a. Maassen. In een schrijven van de gemeentearchitect in 1938 komen we het volgende tegen:
G. Sanders, die een houten schuur bewoonde met een woongedeelte van 2 x 4 meter, werd gelast binnen 6 maanden de woning te verlaten. Deze schuur naast de Vierslag werd gebruikt voor gereedschappen, stalling van enkele stuks vee en bewoning; het woongedeelte was verre van zindelijk. Gaart Sanders was de schillenboer in Wolfheze.
rond 1942 - 43. dhr Maassen ??
Ossenschuur aan de Johannahoeveweg Wolfheze
uit de Prov-Drentsche-en-Asser-courant-22-1-1916
Boerderij “Het Hof” is in 1916 afgebrand. Later is deze boerderij herbouwd vlak bij het hoofdgebouw.
Jhr. H. H. Sandberg van Boelens, verhuisd van: „Waldfriede" te Oosterbeek, terug naar: Huize „de Hoogenkamp", Amsterdamscheweg 212, Arnhem, 1929
1935
Er werden ook woningen gebouwd bij de boerderij en op enkele andere plaatsen; onder andere de nog bestaande directeurswoning. Bij de grote villa hoorde een koetshuis met erboven een tuinmanswoning. De villa werd in latere jaren onder de oude naam 'Waldfrieden' als pension geëxploiteerd.
Uit de Haagsche courant 09-12-1933
"AUTO-RENBAAN BIJ ARNHEM? Onderhandelingen met eigenaar van Johanna-hoeve afgesprongen. Den Haag, 27 Juni (Aneta). De onderhandelingen over den aanleg vaneen auto-renbaan bij Arnhem met den eigenaar van de Johanna-hoeve, die een bedrag van 7 ton vroeg, zijn afgesprongen op een bedrag van 1 ton. Thans zijn onderhandelingen geopend met andere grondbezitters". Uit De locomotief 28-06-1935
"Plannen voor een auto-racebaan te Apeldoorn
EEN OBJECT VAN ƒ 1.200.000. Reeds jarenlang wordt er in ons land gewerkt aan plannen voor de stichting van een autorenbaan. Arnhem heeft er indertijd den stoot toe gegeven met het plan Johanna-hoeve en sindsdien zijn er tallooze plannen geweest, zonder dat er 'nochtans een veel verder is gekomen. Thans weer is het volgende communiqué verspreid: Naar wij vernemen, is er thans een naamlooze vennootschap opgericht met het doel, binnen niet te langen tijd, behoudens goedkeuring van den raad der gemeente Apeldoorn en Waterstaat, over te gaan tot den aanleg en de exploitatie van een autoracebaan in de gemeente Apeldoorn".
Arnhemsche courant 06-09-1937
Kavel 1030 uit de brief hiernaast, later kavel nummer 1208, hierboven, tekening uit 1951 (uitsnede)
1937
1939
Rond juli 1943 werden veel gronden, van Wolfheze tot Arnhem verkocht; het grootste gedeelte kwam in het bezit van de Haagse wegenbouwer H. Zanen, ongeveer 740 ha, terwijl een ander gedeelte, de Johannahoeve, met de gebouwen en 130 ha grond in het bezit kwam van de missiecongregatie Mill Hill.
De villa Waldfrieden was kennelijk niet in de verkoop inbegrepen. UITZOEKEN
Henk Zanen bouwde samen met Dirk Verstoep aan de latere de Rijksweg 12, A12
(Hazepad), de verbinding van Den Haag naar de Duitse grens. Zijn landbouwgronden
verpachte hij aan de zittende boeren aldaar. De A12 wordt al gebouwd vanaf 1933. In 1942 stoppen de Duitsers de bouw, ze hebben andere prioriteiten.
Zanen verkocht eind 1963 93 ha grond van zijn bezit aan de Nederlandse Sport Federeatie
(N.S.F.) voor het sportcentrum Papendal; later kocht de N.S.F. nog 29 ha van de Mill-Hill
congregatie.
In 1942 kwam father Wieschermann in contact met Zanen die bezig was met de aankoop van het landgoed Johanna-Hoeve. Op 13 augustus 1943 kocht de congregatie 130 ha van de weduwe van Mesdag waarvan ongeveer 17 ha in de gemeente Renkum lag.
Omdat het aantal te verwachten op te sluiten vrouwen in de jaren vanaf 1961 afnam van 110 naar 40 in 1973, werd besloten af te zien van de bouw bij Arnhem. In 1978 wordt er een gedeelte van de gevangenis in Maastricht voor vrouwen bestemd.
Meer over de Johannahoeve.
Uitsnede van een kaart met hoogtelijnen uit 1938. Helaas is er bij het origineel aan de onderkant een kleine verschuiving. Bron Gelders Archief 1509-269-0002. Weinig bebouwing te zien.
De Airborne soldaten die bij Renkum en Wolfheze landen ondervinden veel weerstand als ze over de Amsterdamseweg en omgeving naar Arnhem willen trekken.
Airborne vrienden, meer details
bron: Bob Gerritsen & Scott Revell, ‘Retake Arnhem Bridge’. An Illustrated History of Kampfgruppe Knaust September-October 1944, Renkum 2010
Ook de villa 'Waldfrieden' ging toen in vlammen op.
juli 1945
Op deze uitsnede van een kaart uit 1944 is te zien dat Waldfriede er nog is en de model boerderij Johannahoeve is meer ten noord-westen van Waldfriede, Bron Gelders Archief 3499.
BRON: https://www.tenbunderen.be/voorgeschiedenis4.html
Rondom de Koningsweg en Leipzigerweg (thans Hoenderlooseweg) werd rond 1850 landgoed Vrijland aangelegd. Het begint als een ontginningslandgoed van de familie Coers en werd oa gerbuikt als zomerverblijf. Later is de fam Coers er permanent gaan wonen.
Op 21 februari 1896 brandde het landhuis op Vrijland volledig af. Dat was in 1897 voor Coers
de aanleiding voor de verkoop van het landgoed aan de baron van Heeckeren.
Baron van Heeckeren liet ter plekke van het een jaar eerder afgebrande huis Vrijland een nieuw landhuis bouwen, waar hij na verkoop van zijn grote huis op Sonsbeek in 1899 introk. In 1904 deed de baron het landgoed van de hand. Het kwam in het bezit van de familie Van Pallandt, eigenaars van het aangrenzende landgoed, dat zich tot Rozendaal uitstrekte.
In 1913 diende zich een nieuwe eigenaar aan: Marie Amelia Hoevenaar – Van
Welderen, baronesse Rengers. Zij heeft Vrijland maar kort in bezit gehad, want in 1917 vindt de openbare veiling van het landgoed plaats. Deze werd in verschillende kranten in mei 1917 aangekondigd,
Huize Vrijland
1870
"ST. JOSEPH RUSTOORD „HUIZE VRIJLAND.”Met de hoogst welwillende goedkeuring van Z.D.H., den Aarts van Utrecht is dezer dagen door den Z.Eerw. heer Dom. Wagenaar, Oud-Apostolisch Prefect van Kashmir, namens de St. ,loseph's Congregatie voor Vreemde Missiën van Mill-Hill, aangekocht het landgoed „Vrijland' aan den Koningsweg onder Arnhem. Gelegen op den Zuidelijken rand der Veluwe en aansluitend bij de schone en gezonde omgeving van Arnhem zijn de terreinen en de daarop bestaande gebouwen bijzonder geschikt voor hunne drievoudige bestemming. De St. Joseph's Congregatie stelt zich n.l. voor: 1. het landgoed te maken lot een Rustoord voor hare oude Missionarissen 2. het tevens in te richten als een Sanatorium voor hare lijdelijk invalide Missionarissen, 3. er ook eene Opleidingsschool te vestigen voor Broeders-missionarissen. Wegens de groote toename van het studenten en ledental der Congregatie waren de Colleges niet meer in staat om de oude en zieke Missionarissen naar behooren te huisvesten en kon tot heden aan de speciale opleiding van Broeders-missionarissen nauwelijks gedacht worden. Thans is in deze tekorten op gelukkige wijze voorzien. In het bewustzijn, dat door dezen aankoop een belangrijke stap gedaan is voor den verderen bloei van het Missiewerk der St. Joseph's Congregatie, wier leden voor het grootste deel Nederlanders zijn, vertrouwt de Z.Eerw. Directeur voor de nieuwe stichting op een even hartelijk welkom van Katholiek Nederland, als vroeger reeds te beurt viel aan het St. Joseph's Missiehuis te Roosendaal en het St. Joseph's Studiehuis te Tilburg. .....
Uit de Nieuwe-Rotterdamsche-Courant-15-4-1917
Belast met de taak der oprichting en verdere instandhouding van de Stichting meent hij daarom onbeschroomd een dringend beroep te mogen doen op de Liefdadigheid en den steun der Nederlandsche Katholieken, waarop hij thans is aangewezen. Voor geschikte jongelingen, die roeping gevoelen om als Broeder-missionaris hunne krachten aan het Missiewerk te wijden, beslaat vanaf heden gelegenheid, zich aan te melden. Voorloopig zullen bij voorkeur dezulken worden aangenomen, die reeds een nuttig vak of bedrijf kennen, of anderszins eenige technische opleiding genoten hebben. Voor bijdragen of inlichtingen wende men zich tol den Z. Eerw. Heer Dom. Wagenaar. Directeur Huize ~ Vrijland Koningsweg onder Arnhem". Uit de Nieuwe Tilburgsche Courant 08-10-1919
In Schaarsbergen hebben de missionarissen van Mill Hill een rusthuis en verpleeghuis en een opleidingsschool voor nieuwe missionarissen.
De door de Baron van Heeckeren gebouwde villa rond 1930
Vrijland zou zich dan ook vooral ontwikkelen tot hèt opleidingscentrum voor de broeders van Mill Hill in Nederland. Er werden een kapel, een boerderij en gebouwen voor ambacht en landbouw toegevoegd. Zo waren er een smidse, een bakkerij, een timmerwerkplaats, een schoenmakerij, een kleermakerij, een washuis en zelfs een zilvervossenfokkerij. De bestaande landbouwkamers met hun (overigens vrij schrale) gronden kwamen uiteraard goed van pas voor de voor het missiewerk noodzakelijke agrarische opleiding.
Tussen 1924 en 1928 werd een nieuw vrijstaand broederhuis gebouwd, en in 1934 is het oorspronkelijke landhuis uit 1897 uitgebreid met een grote vleugel waardoor het twee keer zo groot werd. Het landhuis vormde toen het zogeheten Fathers‐huis en was via een grote toegangspoort verbonden met de naastgelegen kapel. De bouwwerkzaamheden werden door de broeders zelf uitgevoerd, als onderdeel van hun ambachtelijke opleiding.
De congregatie verbleef op Vrijland tot 1941, toen zij na de vordering van het landgoed noodgedwongen moest verhuizen.
Ruimtelijke ontwikkeling
Zoals eerder gemeld bood de inrichting van het landgoed Vrijland voor de nieuwe gebruikers veel mogelijkheden. De bestaande landbouwkamers werden ingezet voor de voor het missiewerk noodzakelijke agrarische opleiding. Niet alleen de in de buurt van de kloostergebouwen gelegen velden werden gebruikt voor akker‐ en weidebouw, ook de meer naar achteren gelegen velden, die in het verleden vooral voor de bosbouw waren gebruikt, werden nu ingezet als landbouwgrond. De geometrische lanenstructuur en het dambordpatroon van de landbouwkavels bleef daarbij volledig intact. Het voorste deel van het terrein onderging door de toevoeging van de nieuwe kloosterbebouwing (waaronder de grote kapel) wel veel veranderingen. Ten noordwesten van de vrijstaande kloosterkapel verrees een poort, die oorspronkelijk tevens fungeerde als een klokkentoren. Tegenwoordig is de doorgang van de poort dichtgemetseld, maar oorspronkelijk maakte het gebouwtje deel uit van een verbindingspad tussen het in westelijke richting gelegen broederhuis van het klooster en de kapel. Dit broederhuis is later verdwenen, vermoedelijk tijdens de oorlog. De poort diende ter markering van het terrein van de kapel, waarbij men zich vermoedelijk liet inspireren door de in Engeland niet ongebruikelijke afbakening van een kerkterrein met muren en een toegangspoort (churchyard). Ook de uit 1931 daterende kloosterkapel toont Engelse verwantschap, en het ligt voor de hand hierin een verwijzing te zien naar de Angelsaksische achtergrond van de congregatie van Mill Hill.
Zoals gezegd diende de poort tegelijk als een klokkentoren. Er kwamen twee zeventiende‐eeuwse klokken in te hangen, afkomstig uit Wageningen. Nog steeds wijzen de steunberen aan de kopzijden op de noodzaak om deze zware vracht goed te kunnen torsen. Toen de congregatie het complex tijdens de oorlog moest verlaten, zijn de klokken meegegaan naar het landgoed Lichtenbeek. Daar zijn ze om ‘klokkenroof’ te voorkomen, begraven. Pas later zijn ze op de Johannahoeve en het hier vlakbij gebouwde klooster Nieuw‐Vrijland terecht gekomen.
aanbouw van de kloostervleugel
Opnieuw in gebruik bij Mill Hill
Reeds op 8 mei 1945 keerde Mill Hill terug naar het oude Vrijland. Van wat zij hadden opgebouwd bleek een groot deel te zijn verwoest, en ook het landhuis lag in puin. Dit huis en ook het poortgebouw dat dit bouwdeel met de kapel verbond zijn niet herbouwd, en zoals hierboven al bleek is de hierop aansluitende kloostervleugel in een versoberde versie hersteld. Als onderkomen voor oude missionarissen bleef het complex nog tot 1956 in gebruik.
Omdat men er vanuit was gegaan dat het oude Vrijland op den duur geïncorporeerd zou worden in de militaire bases rondom Deelen, bleef het opleidingscentrum voor toekomstige missionarissen geconcentreerd op de Johannahoeve. Zoals al vermeld voegde architect Vosman aan deze voormalige modelboerderij diverse nieuwe onderdelen toe en bouwde er in 1953‐1954 een nieuwe kapel. Even verderop realiseerde hij in 1957 het herstellingsoord Nieuw‐Vrijland, als een nieuw onderkomen voor oude en invalide missionarissen. Hiermee kwam een einde aan de betekenis van Oud‐Vrijland als een vestiging van de Fathers of Mill Hill.
Bron:
Parel van de heide ontginning
CULTUURHISTORISCHE ANALYSE
Landgoed Vrijland in Arnhem
"De missionarissen van de congregatie Mill Hill kopen op 29 augustus 1919 het landgoed 'Vrijland' in Schaarsbergen, toen 45 hectare groot. De notariële akte noemt het bedrag van 72.500,- gulden (naar huidige waarde zo'n 1,2 miljoen euro). De congregatie van Mill Hill wil er 'een opleidings- en rustoord voor oude en invalide missionarissen' van maken. Op 20 november 1920 arriveren de eerste kandidaten in opleiding op Vrijland voor de start van hun ongeveer vijf jaar durende opleiding. In 1924 werd er begonnen met de bouw van een Broederhuis. Het broederhuis diende zowel als een opleidingscentrum en een tehuis voor bejaarde fathers. Het landhuis werd al snel te klein waardoor men in 1934 genoodzaakt was een grotere vleugel aan het landhuis te maken dat nu bekend staat als 'Oud Vrijland'. In 1928 wordt gestart met de bouw van de monumentale boerderij St. Joseph. De fraaie kapel wordt in 1931 gebouwd en eveneens geheel in eigen beheer uitgevoerd. Verschillende vakken leren De missionarissen boerden op de schrale bouw- en weilanden tussen de houtlanen in. Rijdend op de Deelense weg richting Museum Deelen zijn deze weilanden nog steeds zichtbaar. Op Vrijland kon men zich in verschillende vakken bekwamen. Zo was er een smidse, bakkerij, timmerwerkplaats, schoenmakerij, kleermakerij, washuis en zelfs een fokkerij voor zilvervossen.
Bron: Mijn Gelderland
foto Gelders Archief
Opnieuw opgericht in Oosterbeek zal een wensgedachte zjjn geweest. Eerst in 1947 begint men te bouwen en restaureren. Net als elders in Oosterbeek moeten bommen en mijnen geruimd worden.
In leggerartikelen van het Kadaster kun je zien wie de eigenaar van een kavel is. De eigenaar de RK congregatie St. Joseph's Foreign Missionaris, wijzigt in dienstjaar 1944 (dat is dus 1943) de tenaam stelling van de eigengaar in "de kloostergemeente Missiehuis Vrijland aan de Koningsweg 31 in Arnhem.
Koningsweg 31 Arnhem, BAG bouwjaar 1930 ??
De Mill Hill missionarissen begonnen in Engeland in een plaatsje Mill Hill ten noord-noord-westen in Londen. Op een gegeven moment worden er ook in andere landen wervingen voor broeders en fathers opgestart. In Nederland begint men in 1890 in Roosendaal. Vanaf 1914 verrezen er nieuwe Mill Hill-vestigingen in Tilburg, Hoorn en Haelen.
Huize Vrijland te Schaarsbergen werd in 1919 gesticht door father Dominicus Wagenaar. Vrijland werd een rust- en verzorgingstehuis voor de Mill Hillers. Daarnaast zou Vrijland dienen als broederopleiding voor de congregatie. In 1928 werd de boerderij Sint Jozef gebouwd, in 1931 een nieuwe kapel en in 1935 een nieuw “fatherhuis”. De zusters zorgden voor de huishouding van Vrijland.
De Paters van Mill-Hill. Onze correspondent meldt ons: Vlak bij Arnhem (aan den Koningsweg) hebben de Paters van Mill-Hill het Huis Vrijland aangekocht, om hier hoofdzakelijk een rustoord voor de Fraters hunner Congregatie te vestigen". Uit het Eindhovensch dagblad 30-08-1919
Koningsweg 31 D1
Het voormalige missiehuis Vrijland in Arnhem, plannen om het af te breken in 2023.
Aan de Koningsweg 31D-2 in Arnhem
Christus Koning kapel Schaarsbergen
Vrijland Schaarsbergen.
"In 1939 tijdens de mobilisatie worden al Nederlandse soldaten ingekwartierd op Vrijland. Na de Duitse inval probeert ingenieur J.K. Groenewolt en de van origine duitse father Wieschermann om Duitse overname te voorkomen door Vrijland aan te merken als een belangrijk Landbouw Proefstation. De Duitse bezetters gaan hier echter niet mee akkoord en per oudejaarsdag 1940 wordt het landgoed echter opgeëist en men krijgt 10 dagen de tijd voor ontruiming.
De Duitse luchtmacht breidde het vliegveldje Kemperheide uit tot 'Fliegerhorst Deelen' waarbij Vrijland werd omgevormd tot een technisch complex 'Werft' genaamd. Het nieuwere gebouw ('nieuw Vrijland') werd de gevangenis. De kerk werd een bioscoopzaal en de onderkomens van de congregatie werden in gebruik genomen door de 'Fliegerhorstkommandantur'.
Daarna leegstand, afbraakplannen in 2022
Voor de panden betrokken konden worden, moesten de Mill Hillers nog enkele malen evacueren vanwege de intensieve en langdurige oorlogshandelingen rond Arnhem. Enige tijd werd onderdak gevonden bij de Karmelietessen te Schaarsbergen en daarna Ugchelen. Na de oorlog werd het oude Vrijland nog enkele jaren bewoond door rustende missionarissen. Eerst werd het pand gehuurd, later werd een deel teruggekocht. Omstreeks 1953 werd “Oud Vrijland” definitief verlaten".
De missionarissen wonen sinds 1919 op Vrijland.
Op 24 juli 1924 vraagt Dom Wagenaar aan de gemeente Arnhem, toestemming om een bijnzondere begraafplaats te mogen aanleggen bij Vrijland aan de Koningsweg 31, Schaarsbergen.
Op 4 augustus 1924 bericht de gemeente Arnhem dat er geen bezwaar is, mits er wordt rekening gehouden met de Wet van 1869 (staatsblad 65)
Op kaart 8778 is de locatie aangegeven perceel Sectie K 901 (gedeeltelijk)Verlof aan de R.C. Congregatie St. Joseph's Foreign Misssionary Society te Mill Hill bij Londen tot het aanleggen van een bijzondere begraafpl. Op een terrein aan den Koningsweg.
archief secretarie Arnhem 1924
Aldus is de begraafplaats aangelegd in 1925 en is er in 1933 voor het eerst iemand begraven.
actueel adres: Amsterdamseweg 455 Arnhem
Warnsborn, Lichtenbeek, Boschveld en Vijverberg behoorden oorspronkelijk tot de landerijen van het voormalige klooster Mariënborg, dat in 1580 werd opgeheven. Rond 1650 werden de goederen verkocht tot zelfstandige buitens.
Lichtenbeek werd rond 1651 gesticht door Wilhelm Creyvenger en Bernt Harscamp. In 1834 kocht Jan Trakranen het landgoed van de weduwe Van Hasselt, geboren gravin van Rechteren.
Hij breidde de Lichtenbeek uit met het naastgelegen landgoed Boschveld en bouwde een nieuw huis Lichtenbeek.
De laatste bewoner, de graaf Louis Gaspard Adriën van Limburg Stirum overlijd in 1940.
Het is me niet duidelijk waar L;G.A begraven is. Uit een eerdere generatie zijn er drie personen begraven op de Fangmanweg in Oosterbeek
Op 6 november 1940 is er een veiling van de inboedel van de Lichtenbeek.
Een paar dagen later wordt al aangekondigd dat het landgoed te koop zal komen.
Op 20 december1940 is al duidelijk dat het Gelders Landschap de volgende eigenaar is.
De gemeente Renkum koopt op 20 dec 1940 ook een stuk grond aan de van Limburg Stirumlaan in Oosterbeek ter uitbreiding van de Nieuwe Begraafplaats.
Op 15 januari 1941 wonen er al zusters van “Congregatie der Zusters van Liefde”. St. Bernulphusstraat 11 in Oosterbeek.
Al op 15 januari 1941 moeten "De Fathers van Mill Hill hun locatie “VrijLand” in Schaarsbergen ontruimen en namen de intrek in gebouwen van de Zusters (de “Lichtenberg”).
Tijdens WOII woonden er missionarissen van Mill Hill, die door de Duitse bezetter uit hun klooster in Schaarsbergen waren verjaagd. In april 1942 brandde het landhuis volledig uit: niet door oorlogsgeweld, maar door een ongelukje met vuur door een van de bewoners.
Het koetshuis en de oranjerie bleven staan.
"Vrijdagmiddag (24 april 1942) heeft een felle brand gewoed in huize „De Lichtenbeek" aan de Amsterdamsche weg nabij Arnhem, in welk pand een rusthuis voor invalide missionarissen van Mill Hill gevestigd is. De brand ontstond doordat een pot met olie, welke in een kamertje op de zolderverdieping werd verwarmd, vlam vatte. Tevergeefs trachtten de bewoners het vuur te stuiten. De Arnhemsche brandweer kon niet verhinderen, dat het vuur ook naar de tusschenverdieping oversloeg, welke geheel uitbrandde. Ook de parterre liep branden waterschade op, het belangrijkste gedeelte van het pand brandde uit. Een gedeelte van den inboedel van het gebouw, waarin ruim 20 paters gehuisvest waren, kon men nog tijdig naar buiten dragen. Verschillende paters evenwel hebben al hun bezittingen verloren. Het gebouw is het eigendom van de stichting „Het Geldersch Landschap."
Uit de De Zuid-Willemsvaart 27-04-1942
Albert Speelman
"De Fathers van Mill Hill moesten op 15 januari 1941 hun locatie “Vrijland” ontruimen en namen de intrek in gebouwen van de Zusters (de “Lichtenberg”). Pater Wagenaar was daarbij zo verzwakt dat hij tijdelijk zijn intrek mocht nemen in het Klooster. Op 7 juni 1942 vond in de tuin nog de jaarlijke Sacrements-processie plaats, waarbij Pastoor Bruggeman werd bijgestaan door twee Javaanse Paters van het Heilig Hart. Meneer Pastoor leidde de volkszang en de plechtigheid werd zelfs door “andersdenkenden” bijgewoond. Pater Wagenaar was na een brand in de Lichtenberg wederom bij de Zusters gaan wonen, maar stierf daar op 5 juli 1942 plots. In 1943 kwam Pater Dijker inwonen in het Bernulphusklooster. Deze “Montfortaan” ondersteunde tevens in de parochie en hij maakte zich verdienstelijk bij het gouden feest van Moeder M. Regine op 1 november 1943. Alles bleef daarna rustig tot 17 september 1944. Het was die dag de laatste keer dat de Fathers van Mill Hill bij de Zusters kwamen. Ze werden voor de derde keer uit hun huis gezet. Alle bewoners en enkele buren (in totaal ongeveer 30 waarvan 13 religieuzen) installeerden zich in de kelder van het Bernulphusklooster. Ze bleven daar uiteindelijk tot 4 oktober. Bij de eerste beschieting van het Klooster werden twee mannen gedood en in het bloementuintje van het klooster begraven, evenals Kolonel Meissing die tijdens de Heilige Mis in de kelder overleed. 4 oktober moest de kelder ontruimd worden en werd tot vluchten besloten op aanraden van Pastoor. Men vertrok naar Otterloo en van daaruit naar Harskamp waar ze allemaal enkele dagen bleven. Door inspanning van Pastoor Bruggeman konden de Zusters uiteindelijk naar Rijsenburg gaan waar ze tot het einde van de oorlog zijn gebleven".
bron: https://www.bernulphuskapel.nl/geschiedenis/
bron: https://heemkunderenkum.nl/zusters-van-liefde-starten-rk-onderwijs-in-oosterbeek/
Helaas is het archief van Geldersche Landschappen in de oorlog verloren gegaan.
Uit de Provinciale Geldersche en Nijmeegsche courant van 08-01-1941
"Het was de bedoeling van het Geldersch Landschap geweest om het oude huls bij den Amsterdamschen weg af te breken en om den nabijgelegen paardenstal eveneens te doen verdwijnen. Met behoud van enkele gebouwen zou, zoo werd voor de toekomst gedacht, een groote boerderij in Saksischen bouwtrant aan de groote weide kunnen verrijzen en daar een bijzonder aspect aan het zoo fraaie voorplein van het landgoed geven, tevens doen verkrijgen een boerderij van grooten opzet, zooals men in deze omgeving niet kent. Van die plannen zal voorloopig niet kunnen komen. Immers de Missie-Broeders van Huize Vrijland hebben het landhuis en vele andere gebouwen met den moestuin en landerijen in huur verkregen en zijn reeds begonnen daar intrek te nemen".
In mei 1940 en voorjaar 1941 zijn de landgoederen Kemperberg, Heuvelink en Vrijland gevorderd door de Duitse bezetters. Alle drie liggen in de buurt van vliegveld Deelen, dat belangrijk werd voor het Duitse leger. Het vliegveld werd uitgebreid met drie landingsbanen, hangars, munitiedepots, een spoorlijn voor bouwmaterialen, benzine en munitie en barrakken.
Meerdere monumenten uit de periode 1941 1942 zijn op de begraafplaats van Mill Hill in Oosterbeek terecht gekomen.
In 1943 kocht father Wieschermann van de Sint Josephscongregatie der Vreemde Missiën van Mill Hill een deel van het landgoed Johannahoeve, 130 ha. groot, en omvattende onder meer de villa Waldfriede met koetshuis , de “kleine villa”, de boerderij Johannahoeve met 45 ha. cultuurland, de boerderijen Het Hof en De Leemkuil en 40 ha. bos.
In de septemberdagen van 1944 kregen de gebouwen grote materiële schade, zo werd o.a. de villa Waldfriede in brand geschoten.
Een kadasterhulpkaart gemaakt in juli 1943, net onder het midden is een schets van de nieuwbouw van Nieuw Vrijland te zien. Heel klein zijn ook meerdere boerderijen te zien.
"Het pension Waldfrieden was de avond ervoor in brand gevlogen, waardoor er nog een golf ontheemden ontstond. Dinsdagochtend bereikten de gevechten een climax, vertelt Kees. De hooiberg van de boerderij van de Van Manens, naast de Johannahoeve, vatte vlam en de rook trok over de boerderij en in de kelder".
"De fam. Kochs beheerden pension Waldfriede en daar zaten wij over in onrust, want Waldfriede ligt vlakbij het station en het zat er vol soldaten; ’t leek wel een fort, gisteren, toen wij er waren ter eere van de Zilveren Bruiloft van de Kochs. Bij Station-Hoog schijnende Duitsers zich te verschansen in een groot huis; ‘k vrees dat het Waldfriede is, waar de Kochs zitten of zaten. De Tommies, met wie velen nu in contact zijn, vertellen dat ze versterking zéér nodig hebben, anders houden ze ’t hier niet. Vanmiddag verwachten ze Polen. Intusschen hooren we dat Waldfriede afgebrand is, evenals verschillende andere huizen o.a. van Crayenhage"
Het graanpakhuis: Door Mill Hill'ers later ook wel Juvenaat genoemd. Het vrijwel ongehavende graanpakhuis werd een verblijfslocatie. De begane grond werd een keuken en eetzaal. De verdieping erboven werd een slaapzaal. Op zolder werd een kapel ingericht.
In maart 1948 werd begonnen met de opbouw van Johanna-Hoeve, de oude graanschuur werd omgebouwd tot woonhuis en op 5 juni werd dit St. Jozef Broederhuis betrokken door 28 broeders en father Jan Mous. In 1952 kon men Oud-Vrijland in Schaarsbergen verkopen en werd opbrengst gebruikt voor een nieuw rusthuis (Johannahoeve 2) in Oosterbeek, dat op 1 mei 1957 betrokken kon worden.
In 1949 verliet Evert Hoogendam, de laatste pachter, de dienstwoning de Wijde Blik.
Uit Nieuwsblad van het Zuiden 07-08-1947
Bouwtekening van de Johannahoeve (gedeeltelijk) uit 1954
het onderschrift is niet goed leesbaar: "Waldfrieden" uit Oosterbeek in oude Ansichen, in 1884 gebouwd voor burgemeester Jan van Embden, verwoest in 1944.
Helaas, de burgemeester van Emden wist van niks.
Kadaster hulpkaart met dienstjaar 1990
Op de Veldwerkkaart uit 1957 is te zien waar de kapel in de boerderij gevestigd is. De noordpijl is ook te zien.
Na de verkoop van het oude Vrijland in Schaarsbergen kon in 1955 gestart worden met de bouw van Vrijland II op de resten van Waldfriede. De Mill Hill Missionarissen zijn sedert 1956 gehuisvest in Huize Vrijland.
de kapel in de Johannahoeve in het St. Jozef Broederhuis, na 1956
Vrijland is een rusthuis voor fathers die van de missie terug keerden. De broeders genoten op de ‘boerderij’ het St. Jozef Broederhuis een opleiding voor uitvoerende taken in de missie, waar zij na de opleiding naar werden uitgezonden. Er was een timmerwerkplaats, een smederij en natuurlijk een boerenbedrijf.
de kapel aan de Sportlaan
Missiehuis Vrijland met kapel, woning, schuren, bos en bouwland. Volgende eigenaar Ministerie van Oorlog
In 1953 zijn er financiële zorgen. Besloten wordt om Oud Vrijland in Schaarbergen te verkopen aan de Staat der Nederlanden. Er kan in Oosterbeek weer gebouwd worden. Een nieuwe kapel verving in 1954 de kapel op de zolder van het graanpakhuis.
Het oude graanpakhuis wordt bestemd voor de opvang van de jonge broeders vanaf 12 jaar. Het wordt een Juvenaat.
Geen idee waar het jaartal 1910 vandaan komt. Het oude Waldfrieden is uit 1907 en de Johannahoeve 2 staat ongeveer op de locatie van Waldfrieden en het is de vraag of de oude fundamenten zijn gebruikt?
Inhoud 10488m², zeg maar 8 keer groter dan Johannnahoeve 4 ???
In 1960 zijner 36 stuks rundvee, 61 varkens, en 2620 hoenders. Met subsidie van Staatsbosbeheer worden er tienduizenden jonge boompjes aangeplant. Met dank aan de bosbouwkundige ir. J.F. Firet van Staatsbosbeheer.
1949
H. Hemmer, Tubbergen, geb.: 5-7-06 Directeur, gew.: 17-7-32 ben.: 12-7-48
Priesters: J. Mous, Mirns, Geest, leider, 14-39-45
H. Brouwer, Poortugaal, 93-19-49
Broeders: Pius V. d. Sande, Tilburg, 08-31-47
Richard v. d. Heyde, Vriezev. 03-33-46
Alexander v. d. Drift, Den Haag, 08-37-46 Odulphus Bruinsma. Roodhuis (Fr.), 15-48-48 Oosterbeek. Rusthuis „Waldfriede”, Dreijenseweg 2a. Telef. 419. Priesters: P. Groot, Bovenkarspel, -03-47
A. Luppes, Oegstgeest, 84-09-48
C. Staffhorst. Utrecht, 87-13-47
A. Mulder, Oldenzaal, 78-03-49
Fr. Groeliker, Enschede, Proc., 05-31-46
C. Landman, Den Haag, Proc., 02-38-49"
Jaar overzicht uit 1950
rond 1965
Kavel 2579 uit 1953: Noodwoning, bos tuin begraafplaats, sloping van C 3203, de restanten van Waldfriede
Hoog en Laag 1957: Rusthuis der Mill-Hill-fathers op Johannahoeve (Waldfriede/Vrijland) ingezegend.
Rechts naast Vrijland staat het oude koetshuis, verbouwd uit het oude koetshuis met bovenwoning. Dat koetshuis had weinig oorlogsschade en kon vrij vlot weer gebruikt worden.
voormalig koetshuis, de kleine villa, de directeurswoning van de modelboerderij.
Daarna vertrekken de juvenisten naar Haelen, het Missiehuis Aldenghoor; het Juvenaat voor de Broeders van Mill Hill.
In 1968 zijn er nog acht broeders in opleiding en daarnaast nog zes oudere broeders. De opleiding werd verplaatst naar Roosendaal.
Omstreeks 1970 werd besloten in het St. Jozef broederhuis ook kamers vrij te maken voor rustbehoevende missionarissen, waarvoor het gebouw in 1971-1972 uitgebreid en gemoderniseerd werd. Vanaf 1974 was het broederhuis, dat toen St. Jozefhuis ging heten, nog slechts een tehuis voor bejaarde, maar niet verzorgingsbehoeftige missionarissen. Voor velen een terug naar de plek waar ze opgeleid waren.
De akkerbouw verdween en een veestapel werd tot 1987 nog aangehouden.
Zo rond 2004 geeft de oude boerderij te veel verval en huizen er ook vleermuizen. De broeders verhuizen naar Vrijland
Ansicht uit de periode 1940 1944. Bron Gelders Archief
Uitsnede van een kaart in 1993 gebruikt bij een aanvraag om twee oorlogsmonumenten te plaatsen aan de Van Limburg Stirumweg in Oosterbeek. (rode pijl)
Wat op valt, er staan grote schuren in de weide voor Mill Hill aan de Johannahoeve.
1967
1984
Die schuren zijn nu in 2024 woningen.
rond 1965, met twee galerijen.
rond 1964 met nog één galerij
rond 1965. In de gang rechts: de eetzaal, koffieruimte, sacristie en dubbele deur naar de kapel.
opname vanaf de eerste verdieping (orgel)
de sacristie
koffie ruimte
binnentuin
Missiehuis Vrijland, Johannahoeveweg 2, Oosterbeek
Historie adressering: Dreijenseweg 2; Dreijenseweg
eerste vermelding: 1957
RK klooster Zrs. Franciscanessen van Mill Hill (FMSJ)
Met als adres: Johannahoeve 2 + 4
De Franciscanessen-Missiezusters van St. Joseph verzorgden vanaf 1957, de huishouding in het missiehuis Vrijland.
Meer info: F. Ros; "Mill Hill. 100 jaar in Nederland, 1890-1990", p. 78-79
Franciscanessen van Mill Hill
De Franciscanessen-Missionarissen van St. Joseph verzorgden vanaf het begin, in 1891, de huishouding in het missiehuis te Tilburg, later ook in Oosterbeek.
Een grenspaal, te vinden zo'n 50 meter ten noorden van de hoofdingang van het Joseph huis.
Toen de bewoners gisteren via de krant kennis namen van de op handen zijnde bezuinigingen, hadden ze het er in de refter even over gehad. „Dan eten we maar een bord soep minder", had er eentje gezegd."
NRC Handelsblad 20-07-1991
"Sinds 2011 was het mogelijk voor familieleden van Mill Hill-missionarissen om een aanvraag te doen om in Vrijland te komen wonen. Dat is dus sinds kort (2016) niet meer het geval. Daarmee is de kans op een afbouw en, op termijn, sluiting van Vrijland toegenomen. Vrijland is het enige kloosterverzorgingshuis van Mill Hill in Nederland en valt sinds 2011 onder de landelijke zorgkoepel Icare. Het telt nu nog 47 bewoners, onder wie 36 Mill Hill-missionarissen, vier Franciscanessen (Mill Hill-zusters) en vijf Trappistinnen, een emeritus pastoor en twee leken. Als de kritische ondergrens bereikt wordt, komt de levensvatbaarheid van Vrijland in het geding. Dat moment kan, aldus Van Leeuwen, al over vijf jaar zijn bereikt."
Naar het Algemeen Dagblad van 15 6 2016
De Mariakapel
De laatste rustplaats van de bewoners van Missiehuis Vrijland ligt een stuk van de gebouwen af, in de bossen, en is vrij toegankelijk. Het is een grote cirkelvormige plek, waar vier reusachtige rode beuken het kruis in het midden lijken te beschermen. Vier jaar geleden (rond 2011) is het (verrotte) houten kruis vervangen door een zandstenen exemplaar op een nieuwe sokkel.Vanzelfsprekend liggen de oudste grafmonumenten en die van belangrijke personen hier omheen. Wat opvalt zijn de enkele rijen zerken in het centrum en de vele rijen staande kruizen daar omheen. Kennelijk is het ‘systeem’ van begraven in de loop der tijd veranderd. Misschien vanwege voorzien ruimtegebrek, of eenvoudiger (en goedkoper) onderhoud, of omdat het meer paste bij de ‘Engelse’ begraafstijl: stèles (in kruisvom) in het gras met eenvoudige beplanting er omheen. Volgens het informatiebord zijn er tot 2012 in 26 rijen 501 religieuzen begraven. Op de vraag hoeveel gelovigen daarna ter aarde zijn besteld, kon men bij Mill Hill geen antwoord geven. Volgens de rector van Huize Vrijland, Arie Braak, zijn de andere begraafplaatsen van Mill Hill opgeheven en zijn de overledenen hier herbegraven in een verzamelgraf.
Soberheid
Het monument bij de begraafplaats, met als aanduiding ‘Nieuw Vrijland’, dateert uit 1941. Er is ook nog een grafmonument uit dat jaar. De naam Nieuw Vrijland heeft echter nooit ingang gevonden. De missionarissen van Mill Hill, die hier in de jaren 1950 zijn komen wonen (zie kader), vinden er sindsdien hun laatste rustplaats. Rector Braak vertelt dat er in de loop der tijd enkele veranderingen hebben plaatsgevonden. ‘Eerst lagen de vrouwen bij elkaar (rechts achter het kruis), later zijn die vanwege ruimtegebrek tussen de mannen begraven (in volgorde van overlijden).’ Ook zijn de teksten op de monumenten steeds soberder geworden: aanvankelijk werden de rang of taken van de overledene vermeld (‘Rev.’ voor eerwaarde) en stond er ‘bid voor de ziel van...’ op, nu is alleen nog te lezen: ‘bid voor...’".
Bron: Therebinth jaargang 2015, nummer 3, p. 14.
"Volgens de rector van Huize Vrijland, Arie Braak, zijn de andere begraafplaatsen van Mill Hill opgeheven en zijn de overledenen hier herbegraven in een verzamelgraf".
Bedoeld worden dus de overledenen van Mill Hill Schaarsbergen en zeker ook de overledenen op de Lichtenbeek.
Het kapelletje tegenover de ingang van de huidige begraafplaats heeft de datum van 19 maart 1941. Op dat moment woonden alle Mill Hill'ers op de Lichtenbeek.
archief secretarie Arnhem 1917 - 1924
De begraafplaats wordt gebruikt vanaf het moment dat missionarissen van Schaarsbergen naar Oosterbeek komen. Of te wel: 19 maart 1941.
Een beetje een rare datum. Want op dat moment wonen de missionarissen net op Lichtenbeek in Arnhem.
Rond de jaarwisseling 1940-1941 werd het pand Vrijland in Schaarsbergen opgeëist door de Duitse bezetter. De fathers, broeders en ook de zusters vonden onderdak in villa Lichtenbeek aan de Amsterdamseweg. Aangezien de congregatie geen toekomst meer zag in het oude Vrijland, werd nog tijdens de bezetting het klooster in Schaarsbergen verkocht en een nieuwe bestemming voor de rustende missionarissen en broederopleiding gevonden in de Johannahoeve te Oosterbeek. De koop van dit perceel met een drietal boerderijen, koetshuis en villa vond plaats in 1943.
Later werd Vrijland in Schaarsbergen weer teruggekocht en verbleven de oudere fathers in Schaarsbergen tot medio 1953
In 1943 brand de Lichtenbeek af en is er herhuisvesting in andere kloosters.
Ik neem aan dat meerdere graven en monumenten van de Lichtenbeek in of na 1947 zijn verhuisd naar de huidige locatie. Gebruikelijk bij klooster orden.
Neem wel aan dat father Wieschermann in 1941 de Johannahoeve bezocht heeft. De Lichtenbeek zal tijdelijk geweest zijn en de Johannahoeve ligt aan de westelijke kant van de Dreijenseweg. Eigenlijk buren van de Lichtenbeek.
Rond juli 1943 werd het gehele landgoed verkocht; het grootste gedeelte kwam in het
bezit van de Haagse wegenbouwer H. Zanen, ongeveer 740 ha, terwijl een ander
gedeelte met de gebouwen en 130 ha grond in het bezit kwam van de missiecongregatie
Mill Hill.
Andere info: Op het terrein van Mill Hill is een kerkhofje aangelegd, waar rector in 1947 Wieschermann als eerste werd begraven.
Een mogelijke herbegrafenis in 1941.
Op deze manier worden missionarissen die in een missie-land begraven zijn, toch in Oosterbeek herdacht.
Hier zijn ook graven van de zusters Fransiscanessen van Mill Hill te vinden.
De nog aanwezige fathers blijven in het Jozefhuis.
Abdij Koningsoord, Johannahoeveweg 79, Arnhem
De BAG: kent voor de abdij een ander huisnummer Johannahoeveweg 73
Oorspronkelijk bouwjaar: 1949, Oppervlakte: 8504m²
Meer info: Tehrebint
In het voorjaar van 2009 hebben de zusters Trappistinnen hun abdij Koningsoord in het Brabantse Berkel-Enschot verlaten om in Oosterbeek Arnhem een nieuwe abdij te betrekken.
Er was een begraafplaats op het terrein van de kloosterorde van de zusters Trapistinnen in Berkel Enschot. De Trappistinnen zijn 2010 verhuisd naar het nieuwe klooster te Oosterbeek. De overledenen zijn herbegraven op de besloten begraafplaats van het nieuwe klooster.
geen adres
Het oude graanpakhuis bleef staan. bron: Koningsoord in wikipedia. Abdijwinkel en receptie.
Volgens de BAG gebouwd in 1949. Bij TopoTijdreis verschijnt het pand in 1930
De abdij Koningsoord is ontworpen en gebouwd door GSG Architecten te Apeldoorn en Veenenbos en Bosch Landschapsarchitecten te Arnhem.
Rechts het werkgebouw voor kantoor, boekbinderij en weef-atelier. In het midden het oude graanpakhuis en links de nieuwbouw van het klooster met één oud gevel.
de oude dienstwoning De Wijde Blik. Volgens de BAG gebouwd in 1909.
Oud en nieuw. Een deel van de oude koestal is blijven staan. Nu een onderdeel van het gastenverblijf.
De zusters hebben een eigen begraafplaats.
De voormalige smederij van de Johannahoeve, nu garage van Koningsoord.
Volgens de BAG gebouwd in 1949. Zal wel rond 1931 zijn.
Direct na de oorlog begonnen de missionarissen met de herstelwerkzaamheden; begin 1946 vestigde father Wieschermann zich op Johannahoeve met 2 broeders in de smidse en na een paar maanden verhuisden ze naar het gerestaureerde koetshuis van Waldfrieden.
Een veldwerkkaart (uitsnede) van het Kadaster gemaakt in 2003, voorafgaand aan de bouw van Koningsoord. Er wonen dan nog Mill Hill missionarissen.
Een veldwerkkaart van het kadaster uit 2007
Een graf in het winterveld.
De Mariakapel op het zomerveld, voordien een werkplaats voor Mill Hill.
Koningsakker
“Missiehuis Vrijland verkocht”. Drie woorden die veel emoties oproepen, emoties die er ook mogen zijn. Om tot deze uitspraak “Missiehuis Vrijland verkocht” te komen is ongeveer 5 jaren lang nagedacht door het bestuur van de Nederlandse Regio. Niet dat wij het zo graag wilden, maar gewoon omdat er een natuurlijk verloop is van het binnenkomen van bewoners, terugkerende missionarissen, na gedane arbeid in ’het veld’. En ook het overlijden van diezelfde ‘mooie mensen".
Paul de Schipper, uit: 125 jaar Mill Hill in Nederland.
Leuke plannen: een verzorgingshuis en zorghotel!
Het was de bedoeling dat er 160 appartementen komen, een zorghotel en een hospice.
Bron: Nieuws.nl. Datum: 23 januari 2020.
schermprint uit de BAG in 2023
2023 Het huidige missiehuis Vrijland, Johannahoeve 4, Oosterbeek. Leeg in 2024
2023 links Warm Hart, rechts Vrijland
2023 Johannahoeve 2
2023 Het huidige St. Jozefhuis, Johannahoeve 4, een ander pand doch wel hetzelfde huisnummer als Vrijland.
Mill Hill
Zo gebouwd vanaf 2005, de BAG noemt 2008.
alle opnamen 2024.
Kadasterveldwerk gemaakt in 1943, te zien is de Johannahoeve vanaf de Dreijenseweg. Aanwezig was oa Klaver voor de verkoopster. De huisnummers Johannahoeve 1 en Dreijenseweg 6 en 16 zijn aangegeven.
Volgens de BAG is het oorspronkelijk bouwjaar 1981.
J. de Weijert, pensionhoudster.
S.M. van Wijck, zonder beroep, Johannahoeve 1.
wed. J. Arendts geb. J de Weijer. zonder beroep. Johannahoeve 1
Volgens de BAG is het oorspronkelijk bouwjaar 1930
S. van de Craats, tuinbouwkundige
De echtgenote, mw Jongman, Pietertje, 26-12-1864 Stad Vollenhove - 25 dec 1944 Leusden is op het evacuatieadres overleden. Oorlogsslachtoffer.
Lees meer bij het St. Jozef huis
Gebruiksdoel Gezondheidszorgfunctie
Het voormalige tuinmanshuis van Waldfrieden.
De geschiedenis van het Boshuis staat op http://firet.eu/ beschreven.
Na de oorlog waren in Arnhem en omstreken veel huizen beschadigd. Daarom was er grote woningnood. Zo ook voor Joop Firet en Ans Hageraats. Zij wilden in het begin van de vijftiger jaren trouwen en zochten daarvoor een huis. Joop was bosbouwer van beroep en hielp de broeders van Mill Hill met het beplanten en onderhoud van het bos op de Johannahoeve.
Zowel de fathers als de gemeente gaven hen toestemming om zelf een huis te bouwen. In die tijd was er een speciale wederopbouwwet die dit mogelijk maakte. Joop is zelf aan de slag gegaan met hulp van vrienden en de broeders. Toen het huis in 1955 klaar was konden zij trouwen en samenwonen.
Tekening van het boshuis uit 1981. Het lukt me helaas niet om een eerdere kaart uit 1955 te vinden.
Op de hoek van de Dreijenseweg en de Amsterdamseweg stond een oude herberg.
De uitspanning Heijendaal is een herberg uit 1813 waar voerlui met hun paarden foerageerden. Later (vanaf 1934) heette het café / uitspanning De Leeren Doedel.
In 1832 haal ik uit HisGis: Arnhem H82, eigenaar de Gemeente van Arnhem ; r.v.e. Paul A. Brasseler
Eigenaar in 1860 was de heer Jan van Embden; de uitspanning werd tot 1866 beheerd door de familie Stark, aansluitend (tot 1881) door de weduwe Boelkens. Daarna, tot 1892, gepacht door H. Gemmink waarna Nic. van de Koot deze uitspanning huurde. Zijn dochter trouwde met van Toor en later kocht de familie van Toor het van Geert van Mesdag (ca.1930 koopakte notaris Valewink) en breidde het uit met een speeltuin. Het adres was in 1891 Amsterdamscheweg 53 en in 1905 nr. 73.
In 1939 werd de oude Leeren Doedel afgebroken in verband met de verbreding van de Amsterdamseweg; zuidelijk van de Amsterdamseweg ontstond het nieuwe hotel. Eén dag voor de opening in 1940 trokken de Duitse bezetters er in. In 1944 werd het hotel geheel verwoest en een nieuwe Leeren Doedel werd gebouwd in 1955.
Daarna steeds wisselende horeca bestemmingen. Zoals bv. Pinnokio en Roadhouse
BAG bouwjaar 1916 ????
De kaart is gemaakt in 1911, dienstjaar 1912.
In mei 1948 is er een aanbouw. Aanwezig waren de weduwe Joh. van Tongeren, Klaver namens de eigenaar H. Zanen en father Vader namens het missiehuis Vrijland.
Op de kavel van destijds Kleiwegt staan nu de panden op de Johannahoeve 3. 1c, 1e. De huidige weg Johannahoeve begint aan de Dreijenseweg rond 1812
De verkoper in 1980 was K.W. Bal, de koper laat weten op een later moment de rest er bij te kopen.
een verhaal van Heemkunde Renkum over de Johannahoeveweg in Oosterbeek.
De Johannahoeveweg gaat van het station Wolfheze naar station Oosterbeek.
Een stukje geschiedenis Waldfrieden
Schipper, de, P., Er komt altijd een nieuwe bron: Mill Hill 125 jaar in Nederland, portret van mooie mensen, Oosterbeek, 2016.
Gezocht: Geschiedenisboekje over Johannahoeve, Waldfrieden, Papendal, Nieuw-Vrijland, paters van Mill Hill uit 1967. Jan Mous.
Geschiedenis van Vrijland en Johannahoeve en van de Broeders van Mill Hill; 1982.
Therebint
Abdij Koningsoord
Cultuurhistorische verkenning van de voormalige Johannahoeve in Arnhem
Peter Boer, Doesburg 2005
voor 1923
Teksten van Kees Klaver en Cor de Winkel, oa verschenen in de Schoutambt en Heerlijkheid, jaargang 23, nummer 1 en nummer 2 uit 2009 van de Stichting voor Heemkunde in de gemeente Renkum.
Ulbe Anema: Het Schild in Wolfheze; 2012
Adresboek gemeente Renkum 1942
Arjan Broers: Ode aan Gods eenvoud, 2010.
Fokko Ubertus Ros (1928-1992), "100 jaar Mill Hill in Nederland 1890-1990" (’s-Hertogenbosch 1990)
Historie Johanna-hoeve deel I tot 1908, ?? link werkt niet meer
Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven
Veteranen landgoed Vrijland
Huygens KNAW
Demoed; Van een groene zoom aan een vaal kleed; 1953
H.C.J. Erkens; Uit de oude doos, 1997
de Kadaster Archiefviewer 2.0.
Landgoed Johanna-Hoeve, uit Buiten 14 september 1912.
De Renbaan bij Wolfheze, U.G. Anema.
BAG
Relikwi
Museum Deelen
Mijn Gelderland
Kees Klaver
Cor de Winkel †
